Gloria victis
Treść
Na cmentarzach w Merke, Szopok, Ługowoje i Mankent spoczywają żołnierze oraz cywile, którzy w 1942 roku rozpoczęli formowanie II Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa. Ewakuowani z ZSRR na mocy porozumienia Sikorski – Majski zmarli w drodze do Polski z wycieńczenia, głodu i chorób – podaje Katolicka Agencja Informacyjna.
W uroczystościach uczestniczyli przedstawiciele Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, wojska oraz grupa sybiraków, którzy w czasie II wojny światowej przebywali na ówczesnym obszarze Kazachskiej Republiki Sowieckiej.
4 kwietnia odbyło się odsłonięcie i poświęcenie cmentarza w miejscowości Mankent. Po okolicznościowych przemówieniach m.in. Jana Stanisława Ciechanowskiego, kierownika Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, oraz prof. Andrzeja Kunerta, sekretarza Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, zostały złożone wieńce i zapalono znicze. Trudno określić liczbę osób, które mogą spoczywać w Mankent, znane są tylko nazwiska 51 żołnierzy, które zachowały się dzięki ewidencji wojskowej.
Jak informuje KAI, modlitwę nad grobami Polaków odmówił ks. płk Jan Domian, kapelan ordynariatu polowego, wikariusz biskupi ds. koordynacji duszpasterstwa wśród kombatantów i weteranów. Wcześniej w pomieszczeniach hotelowych sprawowana była w ich intencji Msza św.
Wczoraj otwarty i poświęcony został cmentarz wojskowy w Merke. Delegacja odwiedziła także dwa inne, otwarte w 2000 roku cmentarze w Szopok (Czokpak), Ługowoje. Wcześniej władze nie zgadzały się na oficjalne otwarcie nekropolii. Podczas uroczystości odmówione zostały modlitwy przez ks. Domiana oraz kapelanów wyznania prawosławnego i ewangelickiego. Na grobach Polaków położono wieńce, wiązanki kwiatów oraz zapalono znicze.
Wszystkie cmentarze mają podobny charakter i nawiązują do innych nekropolii znajdujących się m.in. na Bliskim Wschodzie. W centralnym punkcie cmentarzy znajduje się granitowy obelisk z wizerunkiem orła Wojska Polskiego. Na obelisku widnieje inskrypcja w językach kazachskim i polskim: „Tu spoczywają żołnierze Armii Polskiej na wschodzie oraz cywile, byli więźniowie oraz łagiernicy, którzy zmarli w drodze do ojczyzny”. Tam, gdzie udało się to ustalić, umieszczone zostały również tablice z nazwiskami spoczywających osób.
Dzisiejszą Mszę św. za Polaków zmarłych podczas II wojny światowej w Kazachstanie celebrował w Szymkencie ks. płk Domian. W uroczystościach uczestniczyli m.in. Waldemar Strzałkowski, doradca prezydenta RP, gen. bryg. Wiesław Grudziński, dowódca Garnizonu Warszawa, oraz delegacja kombatantów.
Ewakuacja Polaków z ZSRR, rozpoczęta na mocy porozumienia Sikorski – Majski w lipcu 1941 roku, zakończyła się w sierpniu 1942 roku. W dwóch etapach przetransportowano do Persji blisko 120 tys. ludzi, w tym według różnych szacunków około 41 tys. żołnierzy i 78 tys. cywilów, spośród których 18 tys. stanowiły dzieci.
Na mocy traktatu Sikorski – Majski z 1941 roku – przypomina KAI – Sowieci zgodzili się na uwolnienie polskich jeńców aresztowanych po 1939 roku. Mieli oni stworzyć polską armię. W sumie z terenów Związku Radzieckiego wyruszyło około 120 tysięcy osób, z czego większość stanowili cywile i dzieci.
Uroczystości w Kazachstanie związane są z przypadającą w maju br. 70. rocznicą bitwy o Monte Cassino, w której brali udział żołnierze II Korpusu Polskiego, którego trzon stanowili ewakuowani z ZSRR Polacy.