Cmentarz wojenny Maryniów, gm. Milejów

Treść

Cmentarz wojenny Maryniów, gm. Milejów, pow. Łęczna, woj. lubelskie

Tomasz Nowakowski, płk SG w st. spocz & Piotr Moniakowsk & Mateusz Paruszkiewicz  

Punktem wyjścia do prezentowanego opracowania cmentarza wojennego stał się materiał Mateusza Paruszkiewicza zamieszczony pierwotnie na FB Cmentarze Wielkiej Wojny front wschodni i udostępniony na FB Historia Wielkiej Wojny na Lubelszczyźnie. Wywołał on dyskusję pomiędzy autorami, w wyniku której stwierdziliśmy, że tak zadbany obiekt powinien mieć porządnie opracowaną historię i listy poległych. Stworzyliśmy więc zespół zadaniowy „NMP Maryniów”, a oto wyniki jego prac.

Cmentarz wojenny Maryniów położony jest na wschodnim skraju kompleksu leśnego oddzielającego zabudowę Maryniowa od rzeki Wieprz. Przyjmując za punkt wyjścia rozwidlenie dróg przy Remizie Ochotniczej Straży Pożarnej w Maryniowie, należy początkowo kierować się ku płn-zach drogą na Ostrówek przez ok. 600 m, a następnie skręcić w drugą drogę gruntową w kierunku wsch. w stronę lasu i po pokonaniu nią ok. 400 m, należy skręcić ku południowi, wyraźną dróżką, przechodząc jeszcze ok 140 m. Sam cmentarz znajduje się we wschodniej części działki nr 207 z obrębu 061004_2.0015 w gminie Milejów. Wg przybliżonego pomiaru za pomocą narzędzi dostępnych na geoportalu zajmuje on prostokąt o wym. ok 18 x 19 m. (w załączeniu lokalizacja obiektu na fragmencie mapy WIG ark. Rejowiec wyd. 1938 r. oraz zdjęcia aktualnego stanu cmentarza, które już wcześniej publikował Mateusz Paruszkiewicz)

Pierwotny cmentarz woj. w Maryniowie został założony latem 1915 r., siłami personelu sanitarnego służącego w 105 Szpitalu Polowym (choć zapewne z wykorzystaniem pracy rosyjskich jeńców wojennych), na planie prostokąta o bokach 15,14x18,86 m. W momencie powstania znajdował się na płn-wsch skraju kompleksu leśnego lasu, jednak z biegiem czasu działka oddzielająca go od drogi gruntowej łączącej Maryniów z Łancuchowem została zalesiona. Oceniając to po stanie drzewostanu musiało to nastąpić to w latach 50-tych XX w. Ostatecznie, po późniejszych ekshumacjach grobów rozproszonych w okolicy znalazło się na nim 44 groby, z tego 13 zbiorowych (po 5,3,2 poległych – patrz załączony plan z 1918 r.) i 31 pojedynczych. Pochowano tu 67 poległych, dane 15 osób były wg dokumentacji z 1918 r. były nieznane – prawdopodobnie chodzi tu o zwłoki osób zebrane później z pobojowiska, choć w jednym przypadku wiadomo, że pojedynczy grób Gefr. Kloβa z IR 21 przeniesiony z głębi lasu, miał w latach 1915/16 czytelną tabliczkę umożliwiająca identyfikację, można przyjąć że podobne tabliczki znajdowały się na większości grobów żołnierzy niemieckich w okolicy. Na cmentarzu spoczywają głównie żołnierze IR 21 i FusR 122, zapewne także IR 129. Przynajmniej kilku z nich poległo 31 lipca 1915 r. podczas próby zdobycia rosyjskiej pozycji opóźniającej, przygotowanej tu po przełamaniu  głównej rosyjskiej linii oporu biegnącej mniej więcej wzdłuż drogi Piaski – Fajsławice i kolejnego punktu oporu w rejonie Biskupic. Pozostali to zmarli z ran odniesionych w walkach pod Ostrówkiem, Ciechankami, Puchaczowem i Łęczną, jakie miały miejsce pomiędzy 1-4 sierpnia 1915 r., ich śmierć nastąpiła w trakcie ewakuacji bądź już po ewakuacji do rozwiniętego w Maryniowie Szpitala Polowego 105 Dywizji Piechoty – wcześniej w dniach 31.07. -1.08 we wsi działał  tylko Wysunięty Główny Punkt Opatrunkowy.

Centralnym akcentem założenia był monumentalny krzyż łaciński o wys. ok. 4 m wykonany z drewna. Obiekt otrzymał (bądź też miało otrzymać) drewniane ogrodzenie o wysokości 0,85 m, z ozdobną furtką, sporządzone przez podległe władzom kuk MGG Lublin, Zakłady Drzewne w Tarni (Tarnawa k/Suchedniowa). Pochodzący z 1918 r. ozalid planu (w załączeniu) obiektu zachował się w zbiorach APL, sporządził go doradca artystyczny kuk KGA Lublin, póki co nie ustaliliśmy z całą pewnością jego personaliów być może był to Hptm Schram(?Araum). Za dokończenie prac przy obiekcie, po inwentaryzacji pobojowiska przeprowadzonej przez c. i k. Żandarmerię okręgu lubelskiego w okresie jesieni 1915/wiosny 1916 r., odpowiadał Niemiecki Oddział Grobów Wojennych Zamość (Deutsche Kriegsgräber Abteilung beim kuk Kreiskommando Zamość). Służący w nim żołnierze podjęli współpracę ze strukturami grobowniczymi kuk MGG Lublin, skutkującą przygotowaniem projektu ostatecznego urządzenia cmentarza przez wykonanie docelowego ogrodzenia. Swoją drogą, praca nad materiałem dotyczącym Maryniowa wskazuje na konieczność zbadania i opracowania historii działania Niemieckiego Oddziału Grobów Wojennych, bo o ile istnieją już opracowania dotyczące funkcjonowania struktur grobownictwa wojennego w kuk MGG Lublin dotyczące c. i k. Komend Powiatowych Lublin i Janów lubelski (można je znaleźć w postach poświęconych Bychawie i Janowowi Lub publikowanych wcześniej na  FB Przywróćmy Pamięć) to zagadnienie funkcjonowania Niemieckiego Oddziału Grobów Wojennych jest kompletnie niezbadane, mimo że na terenie Lubelszczyzny jest mnóstwo cmentarzy wojennych założonych właśnie przez tą jednostkę.

W 2017 r. gmina Milejów wystąpiła o zatwierdzenie projektu nowego ogrodzenia, uzyskując na to zgodę w Urzędzie Wojewódzkim w Lublinie. Ponieważ cmentarz w Maryniowie nie figuruje w rejestrze zabytków, w procedurę wydania pozwolenia nie był zaangażowany Wojewódzki Konserwator Zabytków województwa lubelskiego. Przy okazji tych prac, przeprowadzono swoistą rewitalizację obiektu - wskutek tego obecne pole grobowe nie oddaje pierwotnego układu grobów ziemnych, wykonane bowiem z elementów betonowych obramienia zaznaczonych domniemanych miejsc pochówku zostały obrócone o 90 st. w stosunku do ich rzeczywistego położenia. Ponadto wykonano wówczas również brukowaną ścieżkę wiodącą do nowego monumentalnego krzyża, biegnącą przez część pochówków. (Swoją drogą te brukowane ścieżki naruszające pierwotny układ mogił na odnawianych cmentarzach wojennych z lat 1914-15  woj. lubelskiego to już swoista specjalność! – patrz np. Kiełczewice czy Murakowa Góra w gminie Strzyżewice). Stary krzyż posadowiono przy furtce w nowym ogrodzeniu. To ostatnie wykonano z impregnowanych desek mocowanych na metalowych słupkach. Należy dodać, że wspomniany stary ozdobny krzyż był którymś z kolejnych, jakie tu umieszczono – odbiega bowiem od projektu z 1918 r. Wg niepotwierdzonych relacji, na niektórych mogiłach ziemnych miały się pierwotnie znajdować niewielkie płyty betonowe lub kamienne, lecz żadnych szczegółów nie udało się nam na ten temat uzyskać (może publikacja tego materiału spowoduje odezwanie się któregoś z mieszkańców i będziemy mogli uzupełnić te informacje?). Na cmentarzu znajduje się tablica informacyjna (wyraźnie starsza, sprzed „rewitalizacji”) zawierająca nieścisłe dane co do przynależności pochowanych tu do żołnierzy (– w świetle dotychczasowych ustaleń zespołu NMP pochowano tu wyłącznie żołnierzy niemieckich), oraz daty ich śmierci określonej jako „1  lipca 1915” tj. czasu, kiedy czołówki nacierającej ku północy 11 A gen.fldm. Mackensena dotarły dopiero do Zamościa.  Nie udało się nam znaleźć informacji o losach obiektu w okresie 1919-39, mimo że w AP Lublin jest zespół akt dotyczących opieki nad cmentarzami wojennymi, czy ich ewentualnych komasacji w okresie międzywojennym.

Skąd wziął się cmentarz wojenny w Maryniowie

Państwa Centralne po zwycięskim przełamaniu frontu w początku maja 1915 r  na odcinku Tarnów - Gorlice odzyskały inicjatywę operacyjną i w szybkim tempie spychały siły rosyjskie ku północy i wschodowi. Z tego względu Rosjanie już od początku maja przystąpili do rozbudowy licznych, kolejnych linii obrony na kierunku lubelskim, z zamiarem niedopuszczenia do utraty rejonu Lublina a w szczególności linii kolejowej Lublin – Chełm. Wykorzystywano w tym celu oddziały ściągane  z innych odcinków frontów jak np. Syberyjskich Dywizji Strzelców i ludność miejscową. Dodamy że np. rejon Fajsławic, o którym będziemy wspominać w tekście, przez dwa dni lipca 1915 r. (14-5) fortyfikowany był siłami dwu kompanii 17 pułku strzelców syberyjskich. 4 Armia austro-węgierska, mimo silnego oporu przeciwnika, w wyniku tzw. „drugiej Bitwy Kraśnickiej”, wspierana przez pruską 47 DPRez. dokonała wyłomu szerokiego na 40 km między Studziankami a Wilkołazem, do 10 lipca zmuszając  rosyjską 3 Armię do oddania rejonu Urzędów – Kraśnik. Teraz linia frontu przesunęła się na rubież Kraśnik-Studzianki-Tarnawa-Turobin, a potem jeszcze dalej ku północy, by zatrzymać się na dobrze przygotowanych przez Rosjan pozycjach w rejonie Niedrzwica – Bychawa. Działająca na  prawym skrzydle 4 Armii, niemiecka 11 Armia, w tym samym czasie przeszła do zdecydowanego natarcia na Krasnystaw, który został zajęty 18 lipca 1915 r. To spowodowało kolejny odskok sił rosyjskich 3, 4 Armii i nowej, skierowanej tu 13 Armii, na kolejną pozycję obrony – na interesującym nas odcinku przebiegała ona wzdłuż drogi Lublin – Krasnystaw, pomiędzy Piaskami a Fajsławicami. Do 23 lipca siły austro-węgierskie osiągnęły rejon na płd od Bełżyc, z kolei gen.fldm. August von Mackensen, dokonawszy przegrupowania podległych sił i otrzymawszy uzupełnienia, sformował silną grupę uderzeniową, która otrzymała zadanie przełamania frontu rosyjskiego na odcinku Piaski – Fajsławice, co stało się w dniu 29 lipca 1915. Ten odcinek był broniony przez wschodnie skrzydło rosyjskiej 3 Armii siłami 4 Syberyjskiej Dywizji Strzelców ( 13, 14, 15,16-й Сибирский cтрелковый полк) w rejonie Piasków oraz 2 Dywizji Gwardii (Московский,  Гренадерский, Павловский Финляндский л.- гварди полк) w rejonie Fajsławic. (w załączeniu fragment rosyjskiej mapy sytuacyjnej z 17.07.15, warto zwrócić uwagę jak niedokładnie przedstawiono położenie miejscowości, co zresztą było celowo wprowadzoną cechą map rosyjskich!)

Po stronie niemieckiej w walkach tych istotną rolę odegrała  105 Infanterie Division, dowodzona przez GenLt. Georga Hildebrandta. W jej składzie znalazły się trzypułkowa 209 Infanterie Brigade. Dowództwu brygady podlegały Infanterie Regiment „von Borcke“ (4. Pommersches) Nr. 21, Infanterie Regiment 129 („Generalfeldmarschall von Mackensen“/3. Westpreußisches/), Füsilier-Regiment „Kaiser Franz Josef von Österreich, König von Ungarn“ (4. Württembergisches) Nr. 122. Ponadto dywizja miała pułk artylerii polowej FAR Nr. 209, 2 szwadrony kawalerii (3 Esk HR Nr. 5, 5 Esk JgzPf Nr. 4), kompanię saperów (4/Pi Nr. 209) oraz oddziały służb dywizyjnych, w tym 105 dywizyjny szpital polowy. Dla nas szczególnie ciekawe są pułki 21 i 129, do których trafiali rekruci z ziem ówczesnej prowincji Prusy Zachodnie, a więc z ziem zamieszkiwanych w znacznej części przez osoby narodowości polskiej. Ciekawostką jest fakt, że podczas organizowania 105 DPiech, jej żołnierzy wyposażono zamiast przepisowych Gew.98 tj. długich karabinów syst. Mausera, w skróconą wersję tej broni, Karabiner 98 AZ, cechującą się skróconą lufą i zagięta rączką zamkową – była to broń znaczne poręczniejsza niż  Gew 98, karabinków tych używano potem powszechnie  w Sturmtruppen, tj. oddziałach szturmowych.

105 DPiech sformowana wiosną 1915 r. w Toruniu i okolicach, weszła w skład X Korpusu gen. von Emmicha i razem z nim od 15.07.1915 został podporządkowany 11 A gen.flm. von Mackensena, Początkowo X Korpus trafił do rezerwy armijnej, potem utworzył lewe skrzydło  11A. Ale już 18.07.1915 105 ID skierowano jako wsparcie dla 1 Garde Division (Dywizji Gwardii) walczącej pod Krasnostawem, by potem przerzucić ją  24.07 ją na południe od Fajsławic, gdzie Rosjanie umocnili kolejną linię obrony wzdłuż osi wyznaczonej przez drogę Fajsławice - Piaski, najpierw z zadaniem przygotowania się do odparcia spodziewanego kontrataku rosyjskiego, które szybko zmieniono na zadanie ofensywne (w załączeniu fragment mapy sytuacyjnej austro-węgierskiej na dzień 31.07).

Kolejne uderzenie niemieckie miano przeprowadzić siłami  3 korpusów armijnych (XRes, XII, X, wspartych przez 119 ID) w rejonie Trawnik, z punktem ciężkości na wzg. 214 m. Celem bliższym natarcia miało być osiągniecie rubieży Biskupice – Trawniki. Za obronę większej części tego odcinka po stronie rosyjskiej odpowiadały 4 Dywizja Strzelców Syberyjskich i 2 Dywizja Gwardii, podporządkowane X Korpusowi, którego dowództwo ulokowało się w Dorohuczy. O świcie 29.07 Niemcy rozpoczęli 2-godzinne przygotowanie artyleryjskie, używając przy tym 7 baterii moździerzy 210 mm (dwudziałowe, dziś określilibyśmy je mianem haubic ciężkich, zdjęcie z 1915 w załączeniu) i 14 baterii haubic ciężkich 150 mm. Zgodnie z planem IR 21 otrzymał odcinek na lewym skrzydle 105 ID  o długości 2000 m w rejonie Ignasina (obecnie część Fajsławic), gdzie pozycje nieprzyjaciela były oddalone od 200 do 600 m. Ze względu na szerokość odcinka natarcia niezbędne było wprowadzenie do linii wszystkich 3 baonów i kompanii ckm. Lewoskrzydłowym sąsiadem był IR 129, bardziej na zachód zaczynał się już pas działania 101 ID, na prawym skrzydle IR 21 miał działać FusR 122.  W ciągu dnia rozbudowywano okopy i zasieki, nocą patrole rozpoznawały przedpole,  na których zbudowano wysunięte pozycje straży polowych. Identyczne działania podjęły oba skrzydłowe pułki 105 DP. Korzystając z osłony artylerii, piechota w ostatniej godzinie ostrzału przesunęła się na pozycje szturmowe. Siłami I Baonu IR 21 miano zdobyć wzg. 218 oraz wysuniętą pozycję rosyjską w zabudowaniach  Ignasina (zadanie II baonu).  Atak zaczął się o 6.15 i napotkał na silny opór, zwłaszcza przed Ignasinem. Wymusiło to wznowienie ostrzału Ignasina, teraz jedna z baterii 210 mm ostrzeliwała wyłącznie zabudowania wsi. W wyniku tego w rosyjskich okopach zaczęły się pojawiać białe szmaty. Widząc to dowódca IR 21 nakazał wznowienie szturmu, wtedy jako pierwsza wdarła się w zabudowania Ignasina 6 Kp. razem z pododdziałami  FusR 122. W wyniku tego wzięto 200 jeńców, a zajęta pozycja umożliwiła rozpoczęcie ostrzału skrzydłowego wzdłuż rosyjskich okopów w stronę Piasków. Nieco później II baon zajął wzg.  218 biorąc do niewoli 2 oficerów i 300 żołnierzy. Teraz oba baony uzyskały styczność na wzgórzach na płn - zach od drogi Fajsławice - Piaski i dotarły w ślad za cofającymi się Rosjanami do wzg. 216. Wtedy przeciwnik wyprowadził kontratak dużymi siłami piechoty, której jednak nie wsparła artyleria Rosjan, więc odparto go bez trudności. Skrzydłowe 129 i 122 pułki również uzyskały powodzenie, wyrównując pierwszą linię ataku niemieckiego. Wskutek opisanych działań wykonano postawione zadanie, bo Rosjanie, choć we względnym porządku, wycofali się w rejon Biskupic. Prowadząc pościg, pododdziały IR 22 dotarły do skraju niewielkiego  lasu położonego na płd. od Biskupic. Tu uporządkowano przemieszane pododdziały, uzupełniono amunicję, a żołnierze mogli krótko odpocząć. Następnie mjr Lüdecke dowodzący IR 22 rozkazał kontynuację natarcia ku północy. Kiedy jednak niemieccy żołnierze wyszli na płn lizjerę   wspomnianego lasu, osiągając skraj Biskupic, znaleźli się pod ciężkim ostrzałem rosyjskich ckm, a zabudowania okazały się silnie obsadzone przez rosyjską piechotę. Podążająca za piechurami niemiecka artyleria została podciągnięta i po południu otwarła ogień na umocnioną wieś, co było przygotowaniem do wspólnego wieczornego ataku podjętego siłami I baonu IR 22 i lewoskrzydłowego IR 129. Biskupice zostały zdobyte, choć większość  zabudowań stanęła w płomieniach. Wzięto kolejnych jeńców i 3 ckm, a wyparci Rosjanie cofnęli się ku północy. Ze względu na pożar całej wsi, biwak urządzono na skraju lasu na płd od Biskupic, wysuwając jedynie silne ubezpieczenia na północ od zabudowań w rejon linii kolejowej do Chełma. Sukces dnia znalazł odbicie w wieczornym rozkazie d-cy 105 ID: stwierdzającym że dywizja wykonała swe zadanie jako pierwsza spośród 11 Armii przełamując pozycje wroga, biorąc do niewoli łącznie 1500 nieprzyjaciół zdobywając 3 działa polowe i 3 ckm. Dzień 29.07.1915 kosztował IR 21 stratę 3 poległych oficerów oraz 49 podoficerów i żołnierzy, 167 oficerów, podoficerów i żołnierzy odniosło rany i ubyło z szeregów.

Trochę inaczej sytuacja rozwijała się na odcinku IR 129 – ogień własnej artylerii na odcinku zajętym przez I i II Baon  padał na lewo od pozycji rosyjskich, które miały być obiektem szturmu. Co prawda jeszcze przed świtem żołnierze I Baonu zajęli pozycje wyjściowe na przedpolu, ale po nastaniu świtu nie udało się już podejść na odległość szturmową, przed zasieki, co było wynikiem braku możliwości skorygowania ognia własnej artylerii. Znacznie lepiej poszło III Baonowi, gdzie padające pociski dosłownie przeorały linię obrony Rosjan. Kiedy o 6.00 pododdziały ruszyły do szturmu, 11 Kp., natrafiła na obniżenie terenu i poruszając się nim oskrzydliła okopy Rosjan. Widząc to jej dowódca Oblt dR Hensel poderwał swych ludzi do szturmu wzdłuż rosyjskiej pozycji, zajmując  umocniony punkt oporu na wzg 227 m i dalej idąc za ciosem zrolował cały odcinek okopów. Do niewoli poszło ok. 300 jeńców rosyjskich, zdobyto na pozycji jeden ckm. Taki przebieg zdarzeń wpłyną na sytuację na prawym i lewym skrzydle III Baonu, umożliwiając osiągniecie celu I i II Baonowi jak i również sąsiadom na prawym skrzydle. Tymczasem żołnierze III Baonu parli dalej ku północy, osiągając wkrótce drogę Fajsławice – Piaski i kierując się na wzgórze 215. W tym rejonie, w zagłębieniu terenu udało się im zaatakować próbującą pośpiesznie odjechać z pozycji rosyjską baterię polową i zdobyć dwa działa wraz z kilkoma przodkami i jaszczami z amunicją. Kiedy 11 kp dotarła na szczyt wzgórza 215 znalazła się pod ogniem własnej artylerii i musiała się nieco cofnąć, ale pozostałe 3 kompanie parły nadal naprzód, uniemożliwiając Rosjanom zajęcie przygotowanych okopów na płd skraju lasu koło Fajsławic. Do 10.30 całość IR 129 osiągnęła wspomniany skraj lasu i po przerwie na uporządkowanie, odpoczynek i uzupełnienie amunicji po południu siłami dwóch baonów, 129 pułk przekroczył linię kolejową,  zajmując pozycje za nasypem. O 19.30 do pułku dotarł rozkaz zajęcia Biskupic, co w jednym błyskawicznym podejściem wykonał III Baon, spędzając rozproszone placówki rosyjskie i osiągając północny skraj płonącej wsi. Niemieccy żołnierze usiłowali ugasić podpalony przez Rosjan most na rz. Giełczewce, co jednak utrudniał ostrzał rosyjski. Podciągnięta artyleria polowa zmusiła wtedy Rosjan do ukrycia się, co umożliwiło przerzucenie całego III i I baonów na drugi brzeg rzeczki, gdzie utworzyły spory przyczółek. Straty  IR 129 wyniosły 2 oficerów i 30 podoficerów i żołnierzy zabitych, ponadto z szeregów ubyło 104 rannych.

30.07 o świcie oddziały 105 ID wyruszyły ku północy za cofającym się  nieprzyjacielem. Trasa marszu wiodła przez Dorohuczę – Białkę do Maryniowa. (w załączeniu szkic sytuacyjny 105 ID w dniach 30.07-4.08.15) Jako straż przednia w szyku ubezpieczonym szedł IR 21, jego szpicę  stanowił II baon pułku. Kiedy straż przednia przekroczyła  zabudowania Białki, dostała się pod ostrzał rosyjskiej broni maszynowej z rej. Maryniowa. Wysłane patrole szybko stwierdziły że rosyjskie pozycje znajdują się w północnej części Maryniowa oraz w lesie na zachód od wsi. I Baon rozwinął się i niemal z marszu zaatakował i zdobył południową część Maryniowa. I baon skierowano na zachód w celu obejścia silnych pozycji rosyjskich na wzg. 176 m. Próbując wykonać to zadanie jego żołnierze natknęli się na kolejną rozbudowaną pozycję rosyjską. W tej sytuacji próba ataku, bez wsparcia własnej artylerii, musiała być przerwana. Między I a II batalionem wytworzyła się luka, w którą wprowadzono niezwłocznie III baon. Na prawym skrzydle IR 21 miał rozwinąć się 129 pp, jakkolwiek rozkaz wydano jeszcze o 18.30, to jego wykonanie przeciągnęło się do rana następnego dnia. Jeszcze nocą dowództwo 105 ID  wydało rozkaz by 31.07. kontynuować natarcie, ale słabe wsparcie artyleryjskie i trudny bagnisty i nieprzejrzysty teren spowodował, że działania ofensywne utknęły w miejscu. Dla IR 129 istotnym było przybycie po południu uzupełnień w sile 489 ludzi. Nocą z 31.07/1.08 patrole wysłane na przedpole stwierdziły, że Rosjanie opuścili okopy, więc dowódca 105 ID nakazał by o brzasku ruszyć w stronę Ostrówka. Przekroczywszy północny skraj wsi, straż przednia IR 21 dostała się pod ogień z silnie umocnionej pozycji rosyjskiej, rozbudowanej wokół folwarku Ciechanki.

Do końca dnia 1.08.1915 wydzielone z II i III baonów IR 21 kompanie zbliżyły się pod ogniem nieprzyjacielskim na pozycje wyjściowe do planowanego szturmu, podciągnięto i ustawiono na pozycjach własną artylerię. O świcie 2.08 zaczęła ona ostrzał rozpoznanych pozycji rosyjskich i do 10.15 II i III baon zajął wzgórza na płn i zachód od Ciechanek, biorąc do niewoli 500 jeńców i zdobywając 3 ckm, w natarciu tym wzięły również udział 2 baony IR 129 – ostatecznie siłom 105 ID udało się dotrzeć  na północ od Puchaczowa. 3.08 zgodnie z otrzymanymi rozkazami oddziały 105 ID zluzowano z linii frontu, zastąpiono je przez 43 ID.

Lista pochowanych na cmentarzu w Maryniowie

Sporządziliśmy ją na podstawie zachowanych tylko w części materiałów katastralnych,  jakie zachowały się w Archiwum Państwowym w Lublinie. Niestety materiały te nie są kompletne. Brak także wtórników dokumentacji w wiedeńskim KA OeStA – wygląda na to, że stronie austriackiej w latach 1919-21 przekazano jedynie to, o co właściwe władze Republiki Austrii występowały, a więc części dokumentacji dotyczącej tych rejonów Lubelszczyzny, w których walczyły oddziały austro-węgierskie. Cennym źródłem uzupełnienia publikowanej listy okazały się monografie pułkowe walczących tu jednostek niemieckiej 105 Dywizji Piechoty. Niestety, przy okazji okazało się, że monografia IR 129 zawiera jedynie wykaz poległych oficerów, brak jest natomiast danych poległych podoficerów i szeregowych z wyjątkiem danych liczbowych, np. pod Biskupicami poległo ich 54. Ponadto wykorzystywaliśmy również Verlustliste Preussen wydania: VLP 671 v. 6.09.1915, VLP 676 v. 9.09.1915, VLP 697 v. 21.09.1915, VLP 689 v. 16.09.1915, VLP 664 v. 1.09.1915., VLP 684 v. 14.09.1915. Co do Infanterie Regiment 129 jesteśmy w stanie wskazać zbiorczo straty poniesione pod Fajsławicami i na północ od nich również z danymi poległych, ale nie jest możliwe wskazanie gdzie ich konkretnie pochowano. Listy strat IR 129 z tych walk opublikowano w Verlustliste Preussen 667 v. 3.09.1915.

Negatywny wynik dała podjęta również próba odszukania danych poległych żołnierzy rosyjskich w oparciu o źródła z tego okresu w rodzaju „imiennych spiskow potieri niżnych czinow” jednostek zaangażowanych w walki w badanym rejonie. Nie udało się znaleźć nawet jednej adnotacji o poległych tutaj. Potwierdzałyby to dane katastralne, w których w przypadku Maryniowa brak jest informacji o poległych Rosjanach. Należy jednak stwierdzić, że w meldunkach rosyjskich wykazywano duży odsetek zaginionych bez wieści i wziętych do niewoli. Ten fakt z kolei znajduje potwierdzenie w niemieckich monografiach pułkowych, gdzie wspomina się o dużych ilościach branych do niewoli Rosjan – wg wspomnianych wcześniej opracowań od 29.07 do 2.08.1915 r. 105 ID wzięła do niewoli ponad 1500 osób.

Przedstawione niżej dane nie zamykają procesu badania cmentarza wojennego w Maryniowie – zapewne w przyszłości dotrzemy do kolejnych materiałów źródłowych i zwłaszcza do dziejów obiektu po zakończeniu Wielkiej Wojny, a potem po 1945 r.

Jeśli poniżej podano datę dzienną w nast. sposób x/y to pierwsza cyfra oznacz dzień zranienia, druga zaś śmierci(odpowiednio: miejscowość zranienia/miejsce śmierci). Prawie wszystkie wymienione tu osoby zmarły z ran, najpierw na rozwiniętym tu Głównym Punkcie Opatrunkowym, w którego miejscu rozwinięto następnie Szpital Polowy 105 Dyw. Piech. Jeśli nie podano stopnia, to poległy był w stopniu  wojskowym Musketier lub Füsilier (z wyjątkiem osób powołanych do Landsturmu lub z Rezerwy Zapasowej).

Bayer Karl, IR 122, 8 Kp., *14.07.1894, Bruch b/Backnang, +2/3.08.1915 z ran w FldSp 105 Maryniów

Beck Fritz, FusR 122, 2 Kp. *22.03.1894, Schmerbach, Mergentheim, +31/31.07.1915  z ran

Berg Hugo, Vzfldw, FusR 122, 5 Kp., *28.05.1890 Oberschwarzach, Baden, +2/4.08.1915 z ran w Hpt.Verb.Plz Maryniów

Bernhard August, ErsRes. IR 21, 12 Kp.,  *? Bad Nauheim, Friedberg ,  +2/2.08.1915 Ciechanki/z ran Maryniów

Boeck Friedrich, IR 21, 4 Kp., *? Klein Laszewo, Strasburg in West Preuss., +31.07.1915

Böttcher Paul ErsRes, IR 21, 12 Kp., *? Neustrelitz (Meklemburg) , +2/2.08.1915 Ciechanki/z ran Marynów

Colombé August, FusR 122, 4 Kp., *28.05.1878 Friesen, Altkirch(Alzacja), +31.07.1915 Maryniów

Dorsch Karl, FusR 122, 9 Kp., *29.05.1893 Ingersheim, Crailsheim, +4.08.1915 z ran FldLaz Maryniów

Elser Gustav,  Gefr., FusR 122, 3 Kp., * 17.03.1890 Murrhardt, Backnang, +31.07.1915 pod Maryniowem

Fischer Karl, FusR 122, 9 Kp. *25.12.1891 Niederstetten, Gerabronn, +2/3.08.1915 z ran w Hpt.Verb.Plz Maryniów

Hasse Friedrich,Utoffz., IR 21, 2 Kp., *?Köslin,Schlawe/Koszalin, Sławno, +3.08.1915, z ran w Hpt.Verb.Plz Maryniów

Hinze Wilhelm, FusIR 122, 4 Kp., *28.12.1894,  Rothemühle, Eishorn (Westfalen), +31.07.1915 pod Maryniowem

Hoffeins Bruno IR 21, 10 Kp., *? Moker/Mokre, Thorn/Toruń, +2/2.08.1915 Ciechanki/Maryniów

Holpp Wilhelm, FusIR 122, 9 Kp., *28.08.1890 Böckingen, Heilbronn, +2/5.08.1915 z ran FldLaz Maryniów

Katz Friedrich, Res., IR 21, 5 Kp., *? Schalke, Arnsberg,  +30/1.08.1915 z ran Maryniów

Kirste Rudolf, Vzfldw, IR 21, 10 Kp., *? Bröske, Marienburg , + 1.08.1915 Ciechanki/Maryniów

Klatt Hermann, ErsRes., IR 21, 4 Kp.*? Birkenhain, Neustettin, +9.08.1915 z ran

Kloβ Werner, Gefr., IR 21, 4 Kp., *? Cottbus, +31.07.1915 Ostrówek/Maryniów

Krahn Bruno(?)Georg, IR 21, 10 kp., *? Pr.-Friedland/Debrzno, Schlochau/Człuchów +1/1.08.1915 Ciechanki/Maryniów  

Krohn Bruno, Lstm., IR 21, 8 Kp, *? Berlin, +31.07.1915

Krusa August, Musk., IR 21, 4 Kp *? Köllnerhütte, Neustad/Wejherowo, +31.07.1915 (Ostrówek)

Kunitz Wilhelm IR 21, 10 Kp., *? Schilda, Luckau, +1.08.1915 Ciechanki/Maryniów

Mezrau Leo, Lstm, IR 21, 12 Kp. *? Prockau/Prokowo, Khartus/Kartuzy, +2/2.08.1915 Ciechanki/ z ran Maryniów

Morenzin Willy, IR 21, 5 Kp. *? Grapitz/Grapice, Stolp/Słupsk, +30.07.1915

Musall Walter, IR 21, 1 Kp.,  *? Nieder Schriedlau/Skrzydłówko, Berent/Kościerzyna, +30/31.07.1915 Maryniów

Prinz Karl, FusR 122, 9 Kp., *31.10.1891 Gundelsheim, +3/4.08.1915 z ran w Hpt.Verb.Plz Maryniów

Reiss Emil, FusR 122,  2 Kp., *? Flein, Heilbronn,  +?.08.1915 z ran Maryniów

Sadetzki Franz, IR 21, 11 Kp, *? Brattwin/Bratwin, Schwetz/Świecko), +2/2.08.1915 Ciechanki/z ran Maryniów

Seiz Ernst, FusR IR 122, 2 Kp., *29.06.1893 Gemmringheim, Besigheim, +31.07.1915 Maryniów

Tancre Johannes, ErsRes. IR 21, 6 Kp. *? Battin/Batyń, pow. Świdwin,  +2.08.1915 Maryniów, z ran w Hpt.Verb.Plz Maryniów (SanKp 105)

Thiem Paul, Utoffz.dR., IR 21, 8 Kp. *? Stublau/Steblewo, Dirschau/Tczew,  +31.07.1915

Waldock Paul, Gefr. IR 21, 10 Kp. *? Lippuschhütte/Lipuska Huta, Berent/Kościerzyna, +1.08.1915, Ciechanki/Maryniów

Zuck Thomas, Utoffz., FusR 122, 6 Kp., *20.09.1891 Westernhausen, Künzelsau, +3/9.08.1915 z ran  Maryniów

Ponadto na cm wojennym w Maryniowie pochowano prawdopodobnie:

Dietzch Friedrich, Vzfldw., FusR 122, 11 Kp., *3.01.1893 Schriesheim, Heidelberg, +31.08.1915 Białka/Maryniów, z ran