Przyczyny powstania cmentarza wojennego w Janowie Lubelskim

Przyczyny powstania cmentarza wojennego w Janowie Lubelskim. Pochówki wojenne na kirkucie janowskim. Lista strat kuk FJB nr 4 poniesionych 24.08.1914 pod Godziszowem

Przedstawiam Wam kolejną część opracowania poświęconą cmentarzowi wojennemu w Janowie Lubelskim. Jest ona dość obszerna i zawiera dwie kolejne listy poległych, których tutaj pochowano. Po raz kolejny zobaczycie jak wielu żołnierzy narodowości polskiej znalazło tu ostatnie miejsce spoczynku. Jak oceniam, parząc na materiały zebrane i opracowywane przeze mnie i Krzyśka B, zapełniły by one całkiem sporą książkę. Ponawiam jednocześnie apel do osób i instytucji związanych z Janowem Lubelskim o udostępnianie do celów tego projektu materiałów dotyczących cmentarza wojennego z okresu międzywojnia oraz po 1945 r. Szczególnie istotne są zdjęcia przedstawiające stan obiektu w różnych okresach jego istnienia. Pod postem umieszczam opis do załączonych kilku fotografii, które przybliżą Wam jak wyglądały realia opisywanych niżej wydarzeń.

Przyczyny i okoliczności powstania cmentarza wojennego w Janowie Lubelskim.

W początkach Wielkiej Wojny Janów Lubelski znalazł w pasie działania 1 Armii gen.kaw. Wiktora Dankla, prowadzącej natarcie ku Lublinowi. Naprzeciw nim strona rosyjska skoncentrowała 9 Armię gen. piech. Płatona Leczyckiego, z której składu na kierunku Janowa działać miał jej XVI Korpus. Kiedy doszło do walk określanych potem jako bitwa (pierwsza) pod Kraśnikiem, po stronie austro-węgierskiej linia rozgraniczenia między skrzydłowymi 37 DP(Wierzchowiska) z V Korpusu a 2 DP(Godziszów) z X Korpusu była wyznaczona przez drogę Nisko-Janów-Godziszów-Batorz. Już 22.08.1914 r. Janów został zajęty przez 1 batalion z kuk IR 26 przydzielony do 3 DKaw. 25.08 skoncentrowano tu wycofaną z pierwszej linii 9 DKaw., a tymczasem na wys. Janowa 24-25.08 doszło do walk na rubieży Polichna - Wierzchowiska - Godziszów, na kierunku Godziszowa nastąpił wtedy kontratak rosyjskiej 41 DP gen. por. Teodora Jaźwina, mający powstrzymać marsz sił austro-węgierskich na Lublin. Do szczególnie zaciekłych walk, w których obie strony poniosły znaczne straty, doszło zwłaszcza o wzg. 266 i cały odcinek pomiędzy Godziszowem a Chrzanowem, gdzie nacierały 163 pp (Ленкоранско-Нашебургский) i 164 (Закатальский) pp. Przed rozpoczęciem natarcia 163 pp liczył 5 oficerów sztabowych, 99 oficerów młodszych, 326 praporszczyków i podoficerów oraz 3528 szeregowych. Po całodziennych walkach stan osobowy uległ zmniejszeniu o 2 of sztabowych, 17 oficerów oraz 777 podoficerów i żołnierzy. Ranny został m. in. d-ca pułku (płk Феофил Эккерсдорф). W 164 pp z szeregów ubyło 1 oficer, 2 praporszczyków i 71 żołnierzy zabitych, rannych zostało 11 oficerów i 170 żołnierzy a ponadto 10 oficerów i 1118 żołnierzy i oficerów uznano za zaginionych, stracono przy tym 8 ckm rozbitych ogniem przeciwnika lub porzuconych na polu walki. Z kolei 161 (Александропольский) pp stracił 54 zabitych, 86 rannych i 405 zaginionych. Z kolei należący do 41 DPiech 162 (Ахалцыхский) pp prawie nie ucierpiał, ponieważ stanowił rezerwę dowódcy dywizji i nie wziął udziału w walce. Poległo również 5 artylerzystów z 41 Bart., w tym okresie wojny sytuacje, że działa polowe prowadziły ogień na wprost, a nie ogień pośredni, były jeszcze na porządku dziennym (por. bitwa pod Zaleszanami 15.09, walki pod Rozwadowem w październiku) co tłumaczy takie straty wśród obsług dział.

Ze strony austro-węgierskiej walczyły tu jarosławska 2 DP (d-ca gen. por. FML. Anton Lipošćak, złożona głównie z pułków galicyjskich, w składzie 3 Brygada Piechoty gen. mjr. Eugena Pöschmanna, (c. i k. 40 pułk piechoty /k.u.k. IR 40, stacjonował w Rzeszowie, Nisku i Dębicy/bośnieńsko-hercegowiński 4 pułk piechoty /bh. IR. 4/, 4 batalion strzelców polowych /k.u.k. FJB 4/, łącznie 7 batalionów) i 4 Brygada Piechoty gen. mjr. Heinricha Trichtela (c. i k. 89 i 90 pułki piechoty /k.u.k. IR 89 stacjonował w Jarosławiu, Rawie Ruskiej i Gródku Jag., k.u.k. IR 90 stacjonował w Jarosławiu i Lubaczowie/, łącznie 7 batalionów), kawalerię dywizyjną stanowiły 2 szw. c.k. 3 pułku tyrolskich strzelców konnych, a w skład artylerii dywizyjnej (7 baterii) wchodziła 2 Bryg. Art. dowodzona przez płk. Juliusa Kramařa, złożona z c. i k. 29 pułku armat polowych(FKR) z Jarosławia i dyonu 10 pułku haubic polowych(FHR) z Przemyśla. Oddziały 2 Dywizji walczyły w rejonie Godziszowa, z kolei bardziej na zachód w rejonie Wierzchowisk znalazła się 37 DP, z której ku LIR 14 był lewoskrzydłowym sąsiadem oddziałów 2 DP pod Andrzejowem. W walkach o charakterze boju spotkaniowego do jakich doszło pomiędzy 24 a 25.08 tylko kuk IR 40 stracił 304 ludzi, w tym 3 oficerów poległo, 1 zmarł z odniesionych ran, a 16 było rannych. Poległo 47 podoficerów i żołnierzy, a 237 zostało rannych. Kuk IR 90 stracił do początku września 802 żołnierzy, z czego 18 oficerów w tym 2 zabitych – tych pochowano w Janowie. Dla uzmysłowienia sobie jak wysokie były to odsetki strat trzeba wiedzieć, że pułk zgodnie z etatem wojennym liczył 3480 oficerów i żołnierzy dla jednostki liczącej 3 bataliony, a 4580 w przypadku struktury 4-ro batalionowej. Wysokie straty poniósł również kuk FJB 4 - osiągnęły one co najmniej 300 osób, z czego poległo 88 oficerów i żołnierzy (etat wojenny przewidywał 1140 oficerów i żołnierzy). Wszystkie ww. jednostki charakteryzował wysoki odsetek żołnierzy narodowości polskiej, z wyjątkiem regulaminowych komend na co dzień posługiwano się tu językiem polskim. Informacje zawarte w dokumentach po KGA Janów odnoszące się do pochówków poległych oficerów kuk IR 89 oraz b-h IR 4 wskazują, że również pozostałe jednostki wchodzące w skład 2 DPiech poniosły spore straty, niestety póki co brak nam jeszcze dokumentów pokazujących dane osobowe poległych żołnierzy z tychże pułków. Zbadanie tego będzie jednak możliwe w przyszłości w oparciu o dokumenty z KA OeStA w Wiedniu.

Wspomniane siły austro-węgierskie, po odparciu natarcia rosyjskiego, rankiem 26.08. przeszły do pościgu za odchodzącymi ku północy Rosjanami. W tym samym dniu w Janowie i najbliższej okolicy skoncentrowano 5 Marsch Brigade i 37 Marsch Regiment, stanowiące rezerwy uzupełnień dla V Korpusu. 29.08 oddziały austro-węgierskie, tocząc niewielkie potyczki ze strażami tylnymi Rosjan, dotarły już na wysokość Niedrzwicy, a Janów pozostawał przez kolejne dwa tygodnie na głębokich tyłach austro-węgierskich. Pozwoliło to na prowizoryczne uporządkowanie pobojowiska, poległych chowano pośpiesznie w miejscach śmierci, przeważnie w grobach masowych, do prac tych wykorzystywano również jeńców rosyjskich. W mieście rozwinięto najróżniejsze służby tyłowe, w tym magazyny i szpitale polowe (m.in. Fld.Spit. 5/10, mob.Res.Spit. 3/5). 7.09.1914 r. rozpoczął się odwrót austro-węgierski spod Lublina, w wyniku czego 11.09. ostatnie oddziały tylnych straży austro-węgierskich opuściły Janów, a do miasta wkroczyli Rosjanie. Do starć ich straży przednich, które stanowił tym razem 162 (Ахалцыхский) pp , z siłami austro-węgierskimi doszło 12.09. na skraju Lasów Janowskich w rejonie wsi Pikule. W wyniku tych utarczek poległo i zostało tam pochowanych 40 żołnierzy rosyjskich ze 162 pp, w tym jednego oficera w stopniu kapitana i 2 żołnierzy austro-węgierskich. Co ciekawe, dane wspomnianego oficera udało się ustalić w oparciu o meldunki rosyjskie o stratach, był to kpt. Mikołaj Sziriajew, znaleźliśmy nawet jego zdjęcie.

W drugiej połowie września 1914 r. w Janowie zmarło z ran i chorób kilku żołnierzy rosyjskich ewakuowanych do rozwiniętych tu szpitali polowych, chowano ich na głównie na istniejącym wówczas cmentarzu prawosławnym lub w parku w pobliżu cerkwi. Aż do lata 1915 r. miasto pozostawało w zarządzie władz rosyjskich, istniejące tu więzienie okazjonalnie wykorzystywano do przetrzymywania transportów austro-węgierskich jeńców wojennych odsyłanych w głąb Rosji.

Przebieg zdarzeń wojennych latem 1915 r.

Zwycięski dla Państw Centralnych przebieg ofensywy gorlickiej doprowadził w dniu 2 maja 1915 r. do przełamania frontu i wyjścia na głębokie tyły znacznych sił zaangażowanych dotychczas w Karpatach. Zmusiło to rosyjskie Naczelne Dowództwo do podjęcia decyzji o stopniowym wycofywaniu, ponieważ uzyskane powodzenie sprzymierzonych groziło całkowitym odcięciem sił z frontu karpackiego.

Rejonu Lubelszczyzny miała bronić cofająca się ku północnemu-wschodowi 3 A rosyjska. Z kolei po stronie austro-wegierskiej cały region znalazł się w pasie działania austro-węgierskiej 4 Armii. Rosyjskie plany przewidywały oddanie linii Sanu (co miało nastąpić do 23-24 czerwca 1915 r.) a następnie możliwe długie utrzymanie linii Józefów - Urzędów – Kraśnik – Szczebrzeszczyn - Hrubieszów. W ostatnich dniach czerwca 1915 r. przez Janów cofały się siły rosyjskiego X Korpusu, za którymi następowały oddziały przemyskiego X Korpus. Konkretnie przez Janów wypadła oś marszu 2 DPiech, która do 30 czerwca osiągnęła miasto i rozwinęła się na płn.- zach. od niego. Do cięższych walk w okolicy nie dochodziło, choć codziennie na trasie odwrotu rosyjskiego miały miejsce potyczki z rosyjskimi oddziałami osłonowymi, zajmującymi kolejne linie osłonowe co kilka-kilkanaście kilometrów. W wyniku tzw. „drugiej bitwie kraśnickiej" wojskom austro-węgierskim wspieranym przez pruską 47 DPRez. udało się dokonać wyłomu szerokiego na 40 km między Studziankami a Wilkołazem i linia frontu przesunęła się na rubież Kraśnik-Studzianki-Tarnawa-Turobin, gdzie przejściowo ustabilizowała się na kilka dni. 4 lipca do Godziszowa dotarło dowództwo 4 Armii, miejscowy dwór stał się jego siedzibą na najbliższych parę tygodni (tj. do czasu zajęcia Lublina), wieczorem zaś czołowe oddziały 4 Armii osiągnęły linię Wiłkołaz - Kiełczewice. Samo miasto stało się zapleczem logistycznym kierującej się na Lublin 4 Armii, tu zainstalowało się dowództwu etapów 4 Armii, służbę etapową pełniły pododdziały kk LstEtBaon 300, w mieście również rozwinięto liczne zakłady sanitarne. Trafiały do nich duże ilości rannych obu stron, wielu z nich umierało i zostało pochowanych na cmentarzu parafialnym.

Pochówki wojenne na kirkucie janowskim

W ostatnim poście obiecaliśmy omówić pochówki poległych i zmarłych żołnierzy wyznania mojżeszowego w Janowie. Warto pamiętać, że w działalności austro-węgierskiego aparatu grobownictwa zwracano uwagę na zapewnienie pochówków na cmentarzach poszczególnych wyznań, o ile tylko w pobliżu znajdował się odpowiedni cmentarz. Podobnie stało się w Janowie. Kiedy we wrześniu 1915 r. sporządzano pierwszy spis pochówków wojskowych wykazano, że był tu 7 grobów pojedynczych. Zgodnie z adnotacją z początku maja 1916 r. rodzina ekshumowała Kdtt Asp. Lwa Stattera (?możliwe inne odczytanie nazwiska). Ponadto przed 1918 r., rodziny dwu pochowanych tu żołnierzy wystawiły kamienne macewy dla swoich bliskich (Katz Moses Pinkas i Scharf Jakiel).

M. in. z powyższych względów nie zakładano przeniesienia tych pochówków na zbiorczy cmentarz w Białej, miały one pozostać na kirkucie. Jednakże w końcu sierpnia 1918 r. X Resort Urzędu Gubernatora Wojskowego w Lublinie zwrócił się w 1918 r. do KGA Janów, by rozproszone po terenie całego kirkutu pochówki żołnierskie zgrupować w jednym miejscu. Sprawę tą KGA Janów usiłowało załatwić w porozumieniu z miejscową Gminą Izraelicką, która wnosiła o nie naruszanie pochówków. W tym duchu w połowie września wysłał pismo do X Resortu, sprawa przeciągała się, a tymczasem na przełomie października i listopada 1918 r. nastąpił rozpad struktur państwa austro-węgierskiego, więc istniejące pochówki pozostały na swoim miejscu. A oto lista pochowanych na kirkucie żołnierzy:

Danker Dawid, Inft., kuk IR 95, +20.07.1915
Englander Adolf, Lst.Inft., kuk IR 40, +15.07.1915
Hoffenreich Armand, Oberarzt, b-h Ettp. Baon, *(?) Marillavölgy, +14.04.1916
Katz Moses Pinkas, Tr.Gefr.,Fld.Spit.9/10, +27.07.1915
Reich Meier(Mayer), Lst.Inft., kuk IR 90, +6.07.1915
Scharf Jakiel, Lst.Bez.Kdo. 16, +28.05.1917

Trzeba zwrócić uwagę, że wobec faktu niemożności ustalenia danych osobowych większości poległych w 1914 r. żołnierzy rosyjskich i austro-węgierskich, tym bardziej nie można było ustalić ich wyznania. Wskutek tego siłą rzeczy szczątki co najmniej kilkunastu osób wyznania mojżeszowego trafiły na cmentarz wojenny.

Lista strat kuk FJB nr 4 poniesionych 24.08.1914 pod Godziszowem

C. i k. 4 batalion strzelców polnych (kuk FJB 4) był uzupełniany z terenu przemyskiego X Okręgu Korpusu. Skutkiem tego w momencie mobilizacji latem 1914 r. w szeregach tej jednostki służyło 77% żołnierzy narodowości polskiej. Z tych względów język polski stanowił tzw. Regimentssprache, tj. posługiwano się nim na co dzień również w służbie. W każdym razie rekruci powoływani do służby rozpoczynali ją w Kompanii Zapasowej (Ers.Kp.) stacjonującej w Rzeszowie, dopiero po odbyciu szkolenia unitarnego trafiając do właściwych kompanii (polowych) – te razem ze sztabem batalionu stacjonowały w Braunau a/Inn tj. w pobliżu granicy z Bawarią. Pośród pozostałych języków, którymi posługiwali się strzelcy, były ruski/rutenisch/, jidisz, niemiecki, (głównie koloniści galicyjscy), czeski i inne. Po wybuchu wojny kuk FJB 4 został podporządkowany 2 DPiech. i tym samym znalazł się w składzie 1 Armii gen. Dankla, mającej nacierać w kierunku na Lublin. Kilka osób z prezentowanej niżej listy zostało ewakuowane spod Godziszowa i zmarło już w Janowie, co pozwoliło potem na ustalenie ich tożsamości na podstawie tabliczek z krzyży nagrobnych, zdecydowana większość jednak została ekshumowana jako NN w 1917 r. z rejonu Godziszowa. Jak wynika z comiesięcznych sprawozdań KGA Janów z kolejnych miesięcy 1917 r., żaden z ekshumowanych żołnierzy austro-węgierskich nie miał przy sobie Legitimationsblatt, te zgodnie z przepisami został zabrane i przekazane do odpowiednich władz wojskowych, co potwierdzały relacje mieszkańców. Odtworzenie danych osobowych żołnierzy kuk FJB 4 pochowanych w Janowie jest jednakże możliwe na podstawie comiesięcznych meldunków składanych przez jednostki do Ministerstwa Wojny, część tych danych została opublikowana na Liście Strat dopiero wiosną 1915 r. (VL v. 30-ten März 1915)

Tomasz Nowakowski, płk SG w rez.

Offiziere:

Hauser v. Oskar, Hptm. 4 Kp., *1893 Wien
Kramarzewski Stanisław, Kdt idR, 2 Kp. *1893 Lwów (AP Lub)

(oprócz ww 6 oficerów było rannych)

Manschaften:

Abramik Jan, ER Jg., *1889 Malawa, Przemyśl
Antonik Michał, UtJg., *1889 Młodów, Cieszanów
Backer Laurenz, Res Jg., *1884 Hartfeldt, Gródek Jag.
Bajda Józef, ER Jg., *1884 Przedmoście Dynowskie, Brzozów
Bieniasz Józef, Res Jg, *Res Jg., *1882 Sonina, Łańcut
Biłyj Siemion, Res Jg., *1884 Czeremcha, Sanok
Bober Piotr, Res. Jg., *1893 Futoma, Rzeszów
Borowiec Tadeusz, Jg., *1890 Budziwój, Rzeszów
Bzdera Adalbert, Jg. *1891 Nisko
Cichowlac Józef, Res.Jg., *1882 Munina, Jarosław
Czerepniak Demeter, Res Jg., *1884 Rakowa, Sanok
Czerniawski Stefan, Ptrf., *1894 Podkamień, Brody
Czternastek Józef, Res. Jg. *1881 Radymno
Dudek Jan Res Jg, *1887 Rodatycze, Gródek Jag.
Durlenych Jan, Jg. (brak na VL jest w AP Lub)
Dyjak Józef, ER Jg. *1888 Borki, Nisko
Flak Tomasz, Res.Jg. *1882 Borek St., Rzeszów
Frölih Mojżesz, Jg. *1890 Łukawiec, Rzeszów
Gorzkowicz Jan, Res.Jg. Tit.Ptrf., *1884 Markowa, Przeworsk
Gwóźdź Jan, Res. Jg. *1882 Gniewczyna Tryniecka, Przeworsk
Habrat Adalbert, ER Jg. *1885 Miejsce Piastowe, Krosno
Hałek Franiciszek, Res.Jg., *1881 Boguchwała, Rzeszów
Herbstmann Mojżesz, Jg., *1892 Kańczuga, Przeworsk
Janas Jakub, Res.Jg., *1884 Rakszawa, Łańcut
Janiów Jan, Jg., *1890 Zdzianna, Drohobycz
Jasz Jan, Res.Jg, *1885 Gorliczyna, Przeworsk
Kamuda Michał, Res.Jg., *1888 Malinie, Mielec
Karaś Franciszek, UtJg., *1890 Borowina, Nisko
Kawa Aleksander, Jg., *1890 Jawornik Polski, Rzeszów
Kawalec Franciszek, Jg., *1890 Malawa, Rzeszów
Kędzierski Aleksander, Res.Jg.,*1887 Gnojnice, Jaworów
Kiełbicki Franciszek, ER Jg.,*1887 Budy, Łańcut
Kobryń Mateusz, Res.Jg., *1883 Zbora, Kałusz
Kocój Ludwik, Jg., *1891 Białka, Rzeszów
Kogut Michał, Ptrf., *1891 Zabajka, Rzeszów
Kołacz Józef, Res.Jg., *1884 Łęki, Krosno
Kornalewicz Jan, ER Jg. *1888 Rychcice, Drohobycz
Kosowki Ludwik, Res.Jg., *1889 Kawęczyn, Ropczyce
Kowalski Władysław, Jg. *1890 Tyczyn, Rzeszów (APLub)
Kozar Michał, Jg, * Truskawiec, Drohobycz (APLub, VLv.17-tenNov 14)
Krzysik Franciszek, Res. Jg.,*1889 Orzechówka, Brzozów
Kubit Franciszek, ER Jg., *1879 Suchodół, Krosno
Latyk Józef, Res. Jg., *1883 Bolechów Ruski, Dolina,
Lecznar Józef, Res.Jg.Tit.Ptrf., *1889 Dąbrówka, Łańcut
Leszczyk Józef, Ptrf., *1890 Krzemienica, Łańcut
Lisowicz Jan, Res. Jg., *1882 Zalesie, Rzeszów
Luksemburg Naftali, Res.Jg. Tit.Ptrf., *1885 Jarosław
Maczuszak Piotr, Jg., *1891 Dołhe, Drohobycz
Majchrowski Jan, Res. Jg., *1889 Dylągówka, Rzeszów
Marynowicz Paweł, Res.Jg., *1881 Rokitno, Gródek
Matejciów Matyjas, Jg., *1889 Truskawiec, Drohobycz
Mazur Stanisław, Jg, *1892 Pustków, Ropczyce
Medwid Jan, Jg., *1889 Wróblowce, Drohobycz
Moskal Władysław, Zgsf., *1890 Godowa, Strzyżów
Mucha Józef, Jg., *1890 Domatków, Kolbuszowa
Muszyński Michał, Res.Jg. Tit.Ptrf., *1886 Rudka, Jarosław
Orlik Jan, Res. Jg., *1889 Długie, Krosno
Piech Adam, Res. Jg., *1884 Nowosielce, Przeworsk
Podolski Jan, Res.Jg, *1885 Mielec
Przyszlak Teodor, Res.Jg., *1885 Mikołajów, Żydaczów
Ptak Józef, Res.Jg., *1889 Błędowa, Rzeszów
Rusin Stanisław, Res.Zgsf., * St. Niwa (APLub, VLv.15-ten Dez.14)
Sałamacha Łukasz, ER Jg., *1886 Kamionka-Lipnik, Rawa Rus.
Sało Jan, ER Jg., *1888 Nachaczów, Jaworów
Sieżęga Władysław, UtJg., *1889 Niżankowice, Przemyśl
Siwierski Józef, ER Jg., *1880 Wiśniowa, Ropczyce
Sokół Adalbert, Res. Jg., *1884 Cmolas, Kolbuszowa
Sowa Edward, Res. Jg., *1888 Nowosielec, Przeworsk
Stachowicz Jan, Jg., *1891 Racławówka, Rzeszów
Stedler Karl, EinFrw Tit.UtJg., *1894 Linz, Grn. Austria
Stanisławek Marcin, ER Jg., *1880 Urzejowice, Przeworsk
Stolarz Władysław, Res.Ptrf., *1889 Sobów, Tarnobrzeg
Stopa Wincenty, Jg., *1890, Zaczernie, Rzeszów
Surowiecki Piotr, Res. Jg., *1881 Boratyn, Jarosław
Świst Stanisław, Res. Jg., *1888 Ostrowy Tuszowskie, Kolbuszowa
Synowiec Paweł, ER Jg., *1890 Piechoty, Mielec
Szczepanik Szymon, Res. Jg., *1883 Kosztowa, Przemyśl (APLub)
Szegda Maksymilian, ER Jg., *1887 Rzuchów, Łańcut
Szerszeń Piotr, Res Jg., *1886 Kawęczyn Dębn., Ropczyce
Tenczar Sylwester, Jg., *1892 Sośnice, Ropczyce
Tomkiewicz Bazyli, Res. Jg. *1887 Lesniowce, Gródek Jag.
Tomoń Tomasz, ER Jg., *1886 Golcowa, Brzozów
Trompeter Emil, Res. Jg., *1883 Łańcut
Ułycz Jurij, ER Jg., *1884 Grabowiec Skolski, Stryj
Zawada Mateusz, Res. Jg., *1883 Jaślany, Mielec

Opisy do zdjęć:

Dwa zdjęcia wykonane podczas manewrów cesarskich latem 1911 r. – żołnierze już w mundurach polowych nowego wzoru. W praktyce nie sprawdziły się one – kolor hechtgrau słabo maskował sylwetkę żołnierza, a wełniana tkanina z której je wykonywano była zbyt ciepła jak na warunki letnie. Jedno zdjęcie pokazuje tzw. sztab kompani: oficer w stopniu Hptm(kpt.) obok niego żołnierz z trąbką w stopniu Kompaniehornist(trębacz kompanijny) podający komendy dla całego pododdziału oraz 2 gońców. Kolejne zdjęcie pokazuje jeńców rosyjskich wziętych do niewoli pod Kraśnikiem, pilnowanych przez żołnierza tzw. węgierskiego pułku piechoty (charakterystyczne „parzenice" naszyte na nogawkach, notabene te były inspiracją dla stroju górali podhalańskich!)

Zdjęcia pokazujące wygląd żołnierzy rosyjskich: poczet sztandarowy jednego z pułków gwardyjskich, lato 1914, kompania piechoty na ulicy w Radomiu (jesień 1914) – te zdjęcia wykonał brytyjski korespondent wojenny.

Zdjęcie ukazujące dwu oficerów austrowęgierskich na janowskim kirkucie, z prawej strony widoczne ziemianki wzniesione jesienią 1914 przez Rosjan. Plan przedstawiający lokalizację pochówków żołnierskich na kirkucie wykonany latem 1918 r. (KA OeStA, AP Lublin)