Antoni Olechnowicz

Treść

Antoni Olechnowicz (1905–1951), ps. „Krzysztof", „Kurkowski", „Lawicz", „Pohorecki", „Meteor", kpt. dypl. Wojska Polskiego, podpułkownik Armii Krajowej, ostatni komendant Wileńskiego Okręgu Armii Krajowej i Ośrodka Mobilizacyjnego Wileńskiego Okręgu Armii Krajowej

W 1930 r. ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej w stopniu podporucznika, po czym rozpoczął studia w Wyższej Szkole Nauk Politycznych w Wilnie. W latach 1935-1937 studiował w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie, którą ukończył w stopniu kapitana dyplomowanego. We wrześniu 1939 r. brał udział w wojnie obronnej Polski jako kwatermistrz 33. Dywizji Piechoty. Na początku października 1939 r. dostał się do niewoli sowieckiej, z której wkrótce zbiegł. Po powrocie do Wilna od razu podjął działalność niepodległościową w ramach Komisariatu Rządu, w którym objął funkcję szefa wydziału wojskowego. Od grudnia 1939 r. w SZP, a następnie w Komendzie Okręgu Wileńskiego ZWZ jako szef Oddziału I (operacyjnego). Od lipca 1941 do połowy 1942 r. pełnił funkcję komendanta Garnizonu Miasta Wilna. Przeniesiony następnie na stanowisko inspektora Inspektoratu „A" (obejmującego Wilno i powiat wileńsko-trocki). W kwietniu 1944 r. objął dowództwo I Zgrupowania AK, którym dowodził podczas operacji „Ostra Brama". Jako jeden z nielicznych oficerów wileńskiej AK uniknął w lipcu 1944 r. aresztowania przez NKWD. Kontynuował działalność niepodległościową, pełniąc w odtwarzanych Komendach Okręgu Wileńskiego najpierw funkcję szefa Oddziału I, a następnie szefa sztabu i zastępcy komendanta. Od końca marca 1945 r. na stanowisku komendanta Okręgu Wileńskiego. Latem tego roku przeprowadził sprawnie ewakuację wileńskiego ośrodka dowódczego do Polski centralnej. Nie podporządkował się DSZ na Kraj. Kontynuował samodzielnie działalność niepodległościową jako dowódca eksterytorialnego Okręgu Wileńskiego AK. W sierpniu 1945 r. nawiązał bezpośredni kontakt ze Sztabem Naczelnego Wodza. W grudniu 1945 r. podporządkował sobie oddziały partyzanckie dowodzone przez mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszkę" (5 i 6 Brygadę Wileńską AK). W lutym 1947 przedostał się do Paryża, skąd po otrzymaniu instrukcji powrócił do kraju. Kontynuował działalność niepodległościową dowodząc kadrowym Ośrodkiem Mobilizacyjnym Okręgu Wileńskiego AK. Aresztowany 26 czerwca 1948 r. we Wrocławiu w wyniku ogólnopolskiej operacji MBP o krypt. „Akcja X", obejmującej żołnierzy polskiego podziemia niepodległościowego z Wileńszczyzny. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z 2 listopada 1949 r. skazany na karę śmierci. Stracony 8 lutego 1951 r. w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie.

Szczątki ppłk. Antoniego Olechnowicza odnaleziono wiosną 2013 r. w kwaterze „Ł" Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie.

IPN.gov.pl