Straty k.k. LIR 24 w rejonie Maniłowej

Po przerwie wynikłej z nawału obowiązków, wracam do tematu strat na Maniłowej. Przy opracowaniu tego materiału w szczególności korzystałem ze wsparcia Radima Kapavika, który dokonał odpowiednich kwerend w wiedeńskim KriegsArchiv – wykorzystaliśmy przede wszystkim materiały meldunków o stratach, jakie 24 pp Landwehry przekazywał do Ministerstwa Wojny. Na etapie wstępnego opracowywania danych wspomagał mnie również Roman Frodyma.

Sam pułk, wg oficjalnej nomenklatury k.k. Landwehrinfanterieregiment „Wien”, uzupełniany był w wiedeńskim okręgu terytorialnym Obrony Krajowej, z tzw. okręgu uzupełniającego „Wien B” którego dowództwo miało siedzibę w Znaim (obecnie Znojmo w CR). Z tych względów w pułku służył bardzo wysoki odsetek poborowych niemieckojęzycznych. Tu też stacjonował III baon pułku pełniący równocześnie funkcję jednostki zapasowej. Warto zwrócić uwagę, że specyfiką pułków piechoty obu obron krajowych była ich trzybatalionowa struktura organizacyjna. Z tego względu po mobilizacji najczęściej wyruszały one na front w składzie dwubatalionowym z 2 oddziałami ckm i kompanią sztabową.

13 DP Ldw gen. por. v. Kreysa w składzie k.k. LIR 1, 14, 24 i 25 do 15 lutego 1915 r. znalazła się w rejonie Gładyszów - Konieczna.

Zadaniem dywizji miało być wówczas zdobycie grzbietu ciągnącego się od zachodu nad Jasionką, a następnie osiągnięcie Nowego Żmigrodu. W rozpoczętym 15 lutego natarciu postępy terenowe początkowo osiągnęły 24 pp Ldw i część 25 pp Ldw, działające na południe od Zdyni. Oddziały te w uporczywych walkach dotarły do grzbietu nad Jasionką, z kolei pododdziały 14 pp Ldw zajęły wieś Lipna, lecz na tym sukcesy się skończyły. W rejonie Gładyszowa, rankiem 18 lutego, 24 pp Ldw, wzmocniony częścią 1 pp Ldw, uderzył przez Wierchnią, nie uzyskując jednak przełamania pozycji rosyjskiej kawalerii. Mimo otrzymania 20 lutego wsparcia przez siły wydzielone z 30 pp Ldw i 21 pp Ldw, nie udało się osiągnąć dalszych sukcesów, a walki pod Wierchnią kosztowały życie ponad 120 landwerzystów 13 DP Ldw.

AOK uznało wówczas, że 13 DP Ldw jest niezbędna dla wzmocnienia wyczerpanej walkami 2. Armii, wobec czego po południu 22 lutego, nakazano by dywizja jeszcze przed świtem 23 lutego oderwała się od nieprzyjaciela, Żołnierze k.k. LIR 24 zaczęli opuszczać pozycje o 3.30 przed świtem, koncentrując się najpierw w Skwirtnem, gdzie oczekiwały uzupełnienia w postaci VI batalionu marszowego. Następnie pułk pomaszerował do Grybowa, gdzie podczas jednodniowego odpoczynku, przybyłych rekrutów rozdzielono pomiędzy poszczególne pododdziały. 26 lutego pułk zawagonowano i przewieziono koleją w rejon Humennego, skąd 27 lutego nastąpił wymarsz w kierunku Cisnej, gdzie pułk dotarł 2 marca. Już następnego dnia pododdziały maszerowały do Jabłonek, a wieczorem, najpierw II baon k.k. LIR 24 przejął odcinek frontu pomiędzy Maniłową a Piaskami. Do 10.03 na linię frontu wprowadzono również I baon, jakkolwiek jedną z jego kompanii podporządkowano bezpośrednio mjr Silverowi, dowódcy prawoskrzydłowego sąsiada, k.k. LIR 25 obsadzającego wówczas Piaski. Całością odcinka, obsadzanego siłami 7 kompanii k.k. LIR 24 wspartych przez dwa MGA z 4 ckm, dowodził płk Richter. Do natarć mających uzyskać szczyt Maniłowej, jako pierwsza weszła 4 kompania w dniu 6 marca. Gdy o 16.00 pododdział ruszył do szturmu po wschodnim zboczu w kierunku szczytu Manyłowej, liczył 179 żołnierzy i oficerów. W wyniku ostrzału skrzydłowego natarcie załamało się, nie osiągając nawet rosyjskich zasieków. Podczas szturmu padło 19 żołnierzy, w tym jeden oficer, a kolejnych 79 zostało rannych, w tym d-ca kompanii Lt. Hubert Jesser i Fahr.idR Franz Bahner, dowódca plutonu. Z kolei zgodnie z meldunkiem za dzień 12.03.1915 tj. kiedy wykonano atak minowy, zostało rannych 54, a 7 żołnierzy pułku zginęło.

Stan osobowy pułku tuż przed wspomnianym atakiem spadł do zaledwie 841 żołnierzy i oficerów w linii. Na dzień odwrotu z Maniłowej (tj. 28.03) stan osobowy osiągał około połowy stanu przewidzianego etatem, co było możliwe dzięki uzupełnieniom przybyłym 24.03. na front z VII baonem marszowym, którego żołnierzy następnego dnia przydzielono do poszczególnych pododdziałów. Ze wspomnień uczestników walk wynika, że niektóre dni temperatura spadała nocą do -21 st., a poruszanie się w partiach szczytowych utrudniała (a czasem wręcz uniemożliwiała) pokrywa śnieżna przekraczająca w wielu miejscach 2 m.

Omówienie strat k.k. LIR 24 w czasie walk o Maniłową

25 Brygada Piechoty Ldw, do której należał 24 pp, składała się w okresie walk o Maniłową z 5 baonów + 1 kompanii piechoty. Z meldunków przesyłanych do wyższych dowództw wynika, że w masywie Maniłowej znalazły się tylko dwa bataliony 24 pp. Podobne wnioski wypływają z analizy meldunków o stratach, na podstawie których powstało zestawienie poległych, prezentowane poniżej. Jak sami zobaczycie w rejonie Maniłowej polegli wyłącznie żołnierze z I baonu (1-4 Fkp) oraz z II baonu (5-8 Fkp). W związku z powyższym wg etatu wojennego stan pułku mógł wynieść 2 x 1100(stan etatowy batalionu)+ 2x40 (stan etatowy MGA), co dawało by łącznie 2280 ludzi. Do tego dochodził by jeszcze tzw. sztab pułku czyli dalsze 100-250 żołnierzy i oficerów. W każdym razie przy pełnych stanach osobowych dawałoby to nie więcej niż 2700 żołnierzy. Należy jednak zwrócić uwagę, że pułk dotarł w Bieszczady osłabiony walkami w Beskidzie Niskim i choć pododdziały uzupełniono potem rekrutami z VI marszbaonu, to i tak średnio brakowało po ok. 20% stanu. Reasumując, we wchodzącym do walk o Maniłową i Piaski 24 pp Ldw mogło być najwyżej ok. 2150 oficerów i żołnierzy.

W epoce oficjalnie podano, że straty 24 pp w marcu 1915 r. wyniosły 435 oficerów i żołnierzy zabitych i rannych, w tej liczbie wykazano też 10 osób, które dostały się do niewoli rosyjskiej (publikacje na VL 195 vom 17.06.1915, VL 201 vom 26.06.1915). Jednakże nigdy nie podano publicznie ilości osób uznanych za zaginione w walce. Prezentowana poniżej lista zawiera dane 170 poległych żołnierzy i oficerów pułku poległych i pochowanych w rejonie Maniłowej i w najbliższej okolicy. Jak pokazują dokumenty, wielu żołnierzy rannych podczas walk w partiach szczytowych, zdołano ewakuować przynajmniej do Łubnego, a nawet do Jabłonek i Cisnej, gdzie zmarli, niemniej wymieniam ich dane w niniejszym opracowaniu, choć ich personalia niektórych pojawiały się we wcześniejszych postach, zwłaszcza w poście poświęconym Łubnemu. Nie zabrakło podwójnie tragicznych historii – poświadczony jest przynajmniej jeden przypadek śmierci samobójczej żołnierza pułku.

Pośród 6 poległych oficerów 24 pp znalazł się wybitny artysta grafik Moritz Jung, autor wielu prac, znajdujących uznanie w ówczesnej Europie. Inną ciekawą postacią był znany praski adwokat dr Arnold Karner, specjalizujący się w skomplikowanych sprawach spadkowych. Wśród poległych oficerów pułku najmłodszy był 19. letni Rudolf Untersander, który po ukończeniu 3 lat nauki w wiedeńskiej Szkole Kadetów Landwehry (Landwehrkadettenschule) jesienią 1914 r. został awansowany do stopnia Fährnich i skierowany do służby w 3 kompanii 24 pp.

Ponadto wykazałem tych żołnierzy 24 pp, co do których wiadomo, że jako ranni zostali ewakuowani do Cisnej i tu zmarli w Szpitalu Polowym 2/8 –dane 7 takich osób dało się ustalić.

Tomasz Nowakowski, płk SG w rez.

Podoficerowie i żołnierze (Mannschaften):

Amon Alois, Bless.Trag., 1 Fkp., +4.03.1915, begr in Lubne
Amon Karl, Inft., 7 Fkp., +20.03.1915
Anders (sch?) Hugo, Inft., 3 Fkp., +8.03., bei Jablonki,
Balsky Josef, Inft., 3 Fkp., +8.03.1915, bei Jablonki
Bartoš Frantisek, Inft., 1 Fkp., +2.03.1915 (Selbstmord)
Bauer Anton, Inft., 4 Fkp., +6.03.1915
Bauer Anton, Inft., 5 Fkp., +21.-31.03.1915
Benedikt Josef, Inft., 8 Fkp., +11.-20.03.1915
Bernold Franz Gustav, Inft., 1 Fkp., *1891 Neudorf, +4.03.1915, zm. z ran Łubne
Biegl Leopold, Inft., 8 Fkp., +11.-20.03.1915, Manilowa
Blank Leon, Inft., 7 Fkp., +11–20.03.1915
Böhm Richard, Gefr., 7 Fkp., +11–20.03.1915
Bösh(k?)önig Józef, Inft., 8 Fkp., +11–20.03.1915, Manilowa
Braunmüller Rudolf, Inft., Rgtstb, +18.03.1915
Breier Johann, Inft., 7 Fkp., +21.-31.03.1915
Buder Franz, Zgsf, 4 Fkp., +6.03.1915
Buder Franz, Inft. 3 Fkp., +1.-10.03.1915
Busch Albrecht, Inft., 2 Fkp., +6.03.1915, begr. in Lubne
Datzb(l?)er Rudolf Matthias, Inft., 3 Fkp., +6.03.1915 begr. in Lubne
Denner Leo(n), Inft., 8 Fkp, +8.03.1915
Diewaltz Rudolf, Inft., 6 Fkp., +21.-31.03.1915
Dingl Anton, Inf., 8 Fkp., +11-20.03.1915, Manilowa
Dohnalek Johann, Inft., 7 Fkp., +1-10.03.1915
Drobility Bartholomeus, Lst.Inft., 3 Fkp., *1893, Dobruška, Mikulov, +6.03.1915
Eibel Franz, Inft., 6 Fkp., +11-20.03.1915
Eicher(?)Franz, Inft., 3 Fkp., +21.03.1915
Ehre(n)reich Heinrich(Janisch), Inft., 5 Fkp., +21.-31.03.1915
Elis Friedrich, Inft., 2 Fkp., +6.03.1915, in Lubne bergab.
Elner(?) Anton, Inft., 6 Fkp, +21.-31.03.1915
Ertl Leopold, Inft., 2 Fkp., +11.-20.03.1915
Feith Johann, ERInft., 3 Fkp, *1880, Hadres, +8.03.1915, zm. z ran Łubne
Fischer Alois, Inft., 6. Fkp., +21.-31.03.1915
Fröhlich Franz, Inft., 4 Fkp., +6.03.1915
Frost Josef, Inft., 7 Fkp., +1.-10.03.1915
Fischer Franz, Inft., 6 Fkp., + 1.-10.03.1915 bei Lubne
Friedl Franz, Korp., 4 Fkp., +6.03.1915
Fritz Franz, Inft., 5. Fkp., +21.-31.03.1915
Fuchandler(?)Franz, Inft., 3 Fkp., +22.03.1915
Ganselmayer Josef, Korp., 8 Fkp., +11-20.03.1915, Manilowa
Gebauer Hermann, Inft., 5 Fkp., +7.03.1915
Gerndl Franz, Inft., 6 Fkp., +1-10.03.1915, bei Lubne
Gerl Wenzel, Inft., 6 Fkp., +21-31.03.1915
Glück Josef, Inft., 2 Fkp., +11-20.03.1915
Gold Johann, Zgsf.Tit.Fldw., 2 Fkp., *1886 Tracht/Strachotin, +6.03.1915, zm. z ran Lubne
Grabner Josef, Inft., 2 Fkp., +9.03.1915, begr. in Lubne
Gross Heinrich, Inft., 1 Fkp., +9.03.1915
Grünn Josef, Gefr. TitKorp., 2 Fkp., +11-20.03.1915
Gross Henrich, Inft., 1 Fkp, +9.03.1915
Gürtner Stefan, Inft., 8 Fkp., +11.-20.03.1915
Habek Rudolf, Inft., 8 Fkp., +1-10.03.1915, begr in Lubne
Haden Josef, Inft., 6 Fkp., +11-20.03.1915
Haidl Johann, Inft., 4 Fkp., +7.03.1915
Halder Johann, Inft., 6 Fkp, +11–20.03.1915
Hascher Johann Inft., 6 Fkp., +21.-31.03.1915
Hellmann Arnold, EF.Tit. Korp., ?, *1893, Znojmo, +13.03.1915, k. Łubnego
Hembach Karl, Inft., 4 Fkp, +7.03.1915
Heurist Karl, Zgsf., 6 Fkp., + 1-10.03.1915, bei Lubne
Hevera Michael, Gefr., 6 Fkp., +1.-10.3.1915, bei Łubne
Hofer Anton, Inft., 4 Fkp., +6.03.1915
Ho(ö)lt Rudolf, Inft., 4 Fkp, +6.03.1915
Höllt Rudolf, Inft., 4 Fkp., +6.03.1915
Hladik Franz, Tit. Gefr., 8 Fkp., +11.-20.03.1915
Jabornik Karl, Inft., 6 Fkp., +21.-31.03.1915
Jebavy Emil, Inft.Tit.Korp., 3 Fkp, +8.03.1915, begr. in Lubne
Jonas Josef, Inft., 6 Fkp, +21.-31.03.1915
Kainz Franz, Inft., 5 Fkp., +21.-31.03.1915
Kinger (?), EFTit.Korp., 6 Fkp., +21.-31.03.1915
Kochinger Franz, Inft., 4. Fkp., +6.03.1915
Kovař Lepold , Zugsf., 3 Fkp., *1884, Durnkrut NO, + 8.03.1915
Kral Josef, Inft. , 4 Fkp, +6.03.1915
Krane Jakob, Inft., 5 Fkp, +3.03.1915
Kraus Jakob, Inft., 5 Fkp., +11-20.03.1915
Kraus Johann, Inft., 8. Fkp., +11-20.03.1915, Manilowa
Krbalek Johann, Inft., 7 Fkp., +1-10.03.1915
Kritzinger Franz, Inft., 5 Fkp., *1894, Wilfleindorf, +11-20.03.1915
Kubin Wenzel, Inft. , 4 Fkp, +6.03.1915
Kurz Matthias, Inft., 2 Fkp., +9.03.1915, begr. in Lubne
Kunz Anton, Inft., 3 Fkp., +13.03.1915
Kühmayer Johann, Inft., 8 Fkp., +11-20.03.1915, Manilowa
Laudauf Raimund, Lst.Inft, 4 Fkp., *1893 Milovitz, +7.03.1915, zm. z ran Łubne
Leidnis Martin, Korp., 1 Fkp., +10.03.1915
Leitner Johann, EF. Tit. Zugsf., 6 Fkp.,*? Schattau/Šatov, +12.03.1915
Liebhart Anton, Inft., 8 Fkp., +13.03.1915, begr. in Łubne
Limm Josef, Inft., 6 Fkp, +11– 20.03.1915
Lintner Richard, Inft., 2 Fkp., +11-20.03.1915
Lopata Franz, Inft. 7 Fkp., +1.-10.03.1915
Luftschütz Egon, EFTit. Korp., 7 Fkp, +11– 20.03.1915
Maissner Adolf, Inft., 8 Fkp., +11-20.03.1915, Manilowa
Majzlik Johann, Inft., 7 Fkp, +11 – 20.03.1915
Maštera Franz, Inft., 7. Fkp., +21-31.03.1915
Mathes Josef, Inft., 7 Fkp, +11 – 20.03.1915
Matl Leopold, Inft., 8 Fkp., +11-20.03.1915
Matula Josef, Korp., 8 Fkp., +11.-20.03.1915
Ma(e)yer Johann, Inft., 4 Fkp, +6.03.1915
Meisl Alojz, Inft., 7 Fkp, +11 – 20.03.1915
Meissner Adolf, Inft., 8 Fkp, +11 – 20.03.1915
Mi(c)haly Georg Franz, Inft., 6 Fkp, + 11 – 20.03.1915
Mojces Franz, Korp., 5 Fkp., +1-10.03.1915
Moll Karl(?), Inft., 7 Fkp., +11-20.03.1915
Moosheimer Josef, Inft., 4 Fkp., +6.03.1915
Nemeček Augustin, Inft., 4 Fkp, +6.03.1915
Nesinger Josef, Inft., 8 Fkp., + 1-10.03.1915, Manilowa
Nowak Thomas, Korp., 3 Fkp, +8.03.1915, bei Jablonki
Ofner Franz, ERInft., 8 Fkp., *1889 Stammersdorf, +4.03.1915, Manilowa
Pahnberger Johann, Inft., 8 Fkp., +11.-20.03.1915
Pavliček Johann, Inft., 4 Fkp., +6.03.1915
Pekač Josef, Zugsf., 7 Fkp, +14.3.1915, begr. in Lubne
Perschl Leopold, Inft., 8 Fkp., +11-20.03.1915, Manilowa
Perzi Josef, Inft., 5. Fkp., +21.-31.03.1915
Poděl Johann, ResInft. Tra.Tierfuhr., 3 Fkp., *1889 Sabotovitz +7/8.03.1915, zm.z ran Łubn
Polansky Karl, Inft., 6 Fkp., +11-20.03.1915
Pöltl Vinzenz, Inft., 6 Fkp., +11-20.03.1915
Preger Johann, Inft., 7 Fkp, +11 – 20.03.1915
Prestler Leopold, Inft., 6 Fkp., +11-20.03.1915
Preyer Johann, Inft., 7 Fkp., +11-20.03.1915
Pribramsky Martin, Inft., 3 Fkp., +13.03.1915
Prohaska Franz, Inft., 7 Fkp., +11-20.03.1915
Reichelmayer Karl, Inft., 4 Fkp., +6.03.1915
Reiter Franz, Inft. 4 Fkp, *1888, Altmannsdorf, +19.03.1915
Ringer Otto Anton, EF TitKorp., 6 Fkp., *1891 Wien, +13.03.1915 (21-31.03.1915?)
Rössl Josef, Inft., 4. Fkp., +6.03.1915
Scha(e)rhammer Vinzenz, Inft., +21.-31.03.1915
Scheifer Franz, Inft., 8 Fkp, +11 – 20.03.1915
Schalomon Ruppert, Inft., 2. Fkp., +8.03.1915, begr. in Lubne
Scherak Josef, Zugsf., 6. Fkp, +21.-31.03.1915
Schiefer Franz, Inft., 8 Fkp., +11-20.03.1915, Manilowa
Schiffner Johann, Inft., 7 Fkp, +11 – 20.03.1915
Schiller Leopold, Pion., Rgtstb, +27.03.1915
Schlager Franz, Inft., 8 Fkp., +13.03.1915
Schmied Richard, Inft., 4 Fkp., +6.03.1915
Schwarzenbr(ü?/au?)nner Edward, Gefr., 6 Fkp., +11 – 20.03.1915
Schwenk(l?)er Josef, Inft., 8 Fkp., +11-20.03.1915, Manilowa
Siball Frantisek, Inft., 1 Fkp., +4.03.1915
Simon Julius, Inft., 2 Fkp., +11-20.03.1915
Staudigl Richard, Tit.Korp., 6 Fkp., *1887 Oderklaa, +7.03.1915 Manilowa
Steiner Johann, Inft., 2 Fkp., +11-20.03.1915
Stejskal (Steskal )Anton, ERInft., 5 Fkp., *1887 Znaim/Znojmo, +7.03.1915
Stengl Johann, Inft., 6 Fkp., +1-10.03.1915 bei Lubne
Stift Leopold, Inft., 2 Fkp., +11-20.03.1915
Stipp(e)l Johann, Inft., 7 Fkp., +11.-20.3.1915
Strang Anton, Inft., 2 Fkp.,+11-20.03.1915
Stourač Franz, Gefr., 2 Fkp., +11-20.03.1915
Streifer Josef, Inft., Rgtstb., +20.03.1915
Strobl Lorenz, Inft., 6 Fkp., +1.-10.03.1915, bei Lubne
Strobreiter Karl, Inft., 7 Fkp., +1– 10.03.1915
Svoboda Heinrich, Inft., 6 Fkp., +11-20.03.1915
Tanzer Franz, Inft., 8 Fkp., +11-20.03.1915, Manilowa
Till Franz, Res.Gefr., 5 Fkp., *1887, Lugau/Lukov, +23.03.1915
Trieb Franz, Inft., 5. Fkp., +20.03.1915
Ubel Franz, Inft., 6 Fkp, +11 – 20.03.1915
Vaclavek Franz, Korp., 5. Fkp., +21.-31.03.1915
Veith Vincenz, Inft., 5 Fkp, +11-20.03.1915
Vitek Anton, Inft., 7 Fkp., +11.-20.03.1915
Wacha Rudolf, Inft., 4 Fkp., +6.03.1915
Wächter Paul, Gefr., 6 Fkp., +21.-31.03.1915
Wagner Josef, Inft., (?), +13.03.1915
Wendler Florian, Inft. 2.Fkp. +21.-31.03.1915, Manilowa und Jablonki
Wiesinger Johann, Inft., 2 Fkp., +8.03.1915, begr. in Lubne
Windhager (Windberger?)Franz, Inft., 5 Fkp., +17.03.1915
Wlaschitz Johann, Inft., 3 Fkp.,+8.03.1915, bei Jablonki
W(V?)inzenz Josef, Inft., 7 Fkp., +11.-20.03.1915
Wolfram Rudolf, Inft., 8 Fkp.,+11-20.03.1915
Zehetner Jakob, Inft., 5 Fkp., +21.-31.03.1915
Zinsmeister Josef, Inft., 6 Fkp, +21.-31.03.1915

Offiziere:

Jelinek Hans, Fahrn., 5 Fkp., *1891 Wien, +13.03.1915, begr. in Lubne
Jung Moritz, Lt. idR, 7 Fkp., *1885 Mikulov, +11.03.1915
Kaiser Friedrich, Oblt idR, 5 Fkp., *1878 Wien, +13.03.1915, begr. in Łubne, (radca Krajowego Dolnoaustriackieg Związku Ubezpieczeń, 28.01.1916 exh.)
Arnold Karner, Dr, Oblt i.V.d.E, 7 Fkp., 1871, Praga, +12.03.1915 zm. z ran w Jabłonkach (adwokat przy sądzie krajowym w Wiedniu, nie miał spadkobierców)
Kremlaček Karl, Fahrn idR., 4 Fkp., *1888 Wien, +6.03.1915
Seidler Karl, Hptm., 1 Fkp., +9.03.1915
Untersander Rudolf, Fahrn., 3 Fkp., *1896, Austerlitz, +11-20.03.1915 (przyśp. awans po szkole kadetów Brno, Gold TapfkMed)

Ranni 24 pp zmarli w Cisnej:

Gartner Friedrich, ER Inft., *1884 Vitis, +15.03.1915
Hl(o)uch Johann, Lst.Inft., *1894 Stepanovice, +17.03.1915
Mattes Josef, Inft., 7 Fkp. Kollrsdorf, +16.03.1915
Putz Adolf, Gefr. 2 Fkp., St. Johann bei Ternitz, +5.03.1915
Safarik Alois, Inft., *1893 Klein Steurowitz, +23.03.1915
Schr(ö)edl Alois, Res.Inft., 4 Fkp., *1883 Bogenneuiedl, +12.03.1915
Trittner Ludwig, Lst.Inft., *1892 Stallek, +21.03.1915

Zamieszczam 16 zdjęć poległych z prezentowanej listy.