Przywróćmy Pamięć Fundacja "Przywróćmy Pamięć"
Przejdź do treści
Fundacja Przywróćmy Pamięć
Przejdź do stopki

Straty armii rosyjskiej w walkach o rejon Maniłowej

Treść

 

Straty armii rosyjskiej w walkach o rejon Maniłowej – 52 Wileński pp

Drugą połowę 2019 r. spędzałem wertując godzinami „imienne spiski potier” pułków piechoty wchodzących w skład rosyjskiej 13 Dywizji Piechoty. Właśnie ten związek taktyczny walczył w szeroko rozumianej okolicy Maniłowej w lutym i marcu 1915 r.. Jakkolwiek w poprzednich postach odwoływałem się już do uzyskanych wówczas danych, to jeszcze parę tygodni temu, w wyniku wydarzeń jakie miały miejsce 24 lutego 2022 roku, nie byłem wcale skłonny, by uzyskane wyniki upubliczniać. Ale wymiana poglądów na ten temat z Yurijem Fatułą, doprowadziła nas do obopólnego wniosku, że tak właściwie to do pułków wchodzących w skład 13 DP wcielano w większości rdzennych Ukraińców. Wypadałoby więc w tej trudnej chwili przywrócić pamięć im właśnie. Pod tym kątem Yurij opracował na nowo moje zestawienia poległych z 2019 r. i wyniki tej pracy chcemy Wam przedstawić. Od dawna dyskutowaliśmy kwestię wersji językowej danych – już przed paru laty doszliśmy z Radimem do wniosku, że powinno pozostawić je w oryginalnej wersji językowej, teraz to skorygowaliśmy, przyjmując pisownię ukraińską.

Kilka słów o siłach rosyjskich walczących w rejonie Maniłowej. Głównym związkiem taktycznym była tu 13 Dywizja Piechoty, składająca się z 49, 50, 51 i 52 pp. Artylerię dywizyjną stanowiła 13 Brygada Artylerii. W początkowym okresie wojny dywizja wchodziła w skład XXI Korpusu Armijnego, następnie od jesieni znalazła się w VII Korpusie Armijnym z 8 Armii, a w badanym okresie podporządkowano ją dowódcy VIII Korpusu Armijnego z 8 Armii. Początkowo dywizją dowodził gen. por. S. Pogorecki, podczas walk w Karpatach zastąpił go gen. E. Hennig de Michelis, oficer narodowości polskiej, który wojnę rozpoczął jako dowódca brygady w 18 Dywizji Piechoty, wyróżniając się podczas walk nad dolnym Sanem we wrześniu – październiku 1914 r. 52 Wileńskim pp w badanym okresie dowodził płk Ł. Sokołow, jego podpis widnieje na meldunkach o stratach wysyłanych do wyższych przełożonych.

Straty 52 Wileńskiego pp za okres luty-marzec 1915 r. wyniosły 224 poległych i 1268 rannych i chorych. Za zaginionych uznano 1367 osób, 3 dalsze odnotowano jako wzięte do niewoli.

Bardzo ciekawą informację odnotowano w stosunku do niżej wymienionych oficerów/kandydatów na oficerów: Севастьянов Георгий, kpt., Тригуб Артемон, chor., Лещенко Сергей, kpt., Лебедев Андрей, chor., Балабуха Григорий, chor., Крылов Александр, chor. – zostali oni wykazani jako „pozostawieni na polu walki” w dn. 15.02 „st. stylu” tj. w jeden dzień po szturmie na szczyt Maniłowej przeprowadzonym przez kuk IR 85. Należy zatem założyć, że w rejonie szczytu pozostawiono ich zwłoki lub też porzucono ich jako rannych, co niosło zapewne taki sam skutek.

Spośród znanych poległych żołnierzy 52 Wileńskiego pp, prawie połowa czyli 98 pochodziło głównie z ukraińskich województw (obłast’) charkowskiego, czernichowskiego, dniepropietrowskiego, odeskiego, połtawskiego i zaporoskiego. Jako poległych bezpośrednio w masywie Maniłowej można wskazać osoby poległe w dniach 11-14.02., a następnie w dniach 28.02.-16.03., jednakże pewna część z tych osób mogła umrzeć z ran na punkcie opatrunkowym w Rabem lub po ewakuacji do szpitala polowego 13 DP w Stężnicy. Ponad połowa poległych wykazanych w pułkowej liście strat została zapisana jedynie z imienia, otczestwa i nazwiska, bez danych dotyczących miejscowości urodzenia/zamieszkania – dowodzi to, że byli to żołnierze niedawno przybyli z uzupełnień. Statystyki rosyjskie z zasady nie podawały również daty urodzenia/wcielenia żołnierza. O ile można jednak wynosić z imion i nazwisk, w połączeniu z wyznaniem (muzułumańskim), musiał być pośród nich również spory odsetek Tatarów krymskich. Spośród innych narodowości wypada wymienić Araszkiewicza Hieronima z rejonu Kowna, urodzonego w Ejragołach – jego wyznanie (katolik) sugeruje polskie pochodzenie. Jednakże data śmierci (24.02) wskazywałaby, że poległ w rejonie Łubnego.

Tomasz Nowakowski, płk SG w rez.

Zdjęcia

Ponieważ „od zawsze” zbierałem zdjęcia przedstawiające armię austro-węgierską, o wiele łatwiej jest mi ilustrować posty poświęcone „cesarskim i królewskim” aniżeli te mówiące o Rosjanach. Mimo tego dokonałem pewnego wyboru dostępnych mi zdjęć, pokazujących realia życia na froncie karpackim, jakkolwiek wykonano je raczej w rejonie Beskidu Niskiego. Przy okazji prośba do Wszystkich, którzy mają jakieś zdjęcia z pierwszej połowy 1915 r. wykonane w Bieszczadach o ich dołączanie w komentarzach pod postem.

Rosyjski pododdział piechoty podczas przerwy w marszu ku grzbietowi karpackiemu. Zdjęcie wykonano krótko po upadku Przemyśla, zapewne chodzi o któryś z pułków wchodzących w skład armii oblężniczej, skierowanego po kapitulacji twierdzy na południe, w Karpaty.

Cykl zdjęć przedstawiający realia w jakich bytowali żołnierze rosyjscy podczas walk w Karpatach:

Wysunięta straż polowa – żołnierze w większości skupili się przy rozpalonym ognisku, zamiast okopu usypano niski wał ziemny i ze ściętych w pobliżu świerków wykonano prowizoryczny dach osłaniający częściowo od wiatru i śniegu. Była to często jedyna forma umocnień polowych możliwa do wykonania w górach w zimowych warunkach.

Jedynym łatwo dostępnym źródłem ciepła dla żołnierzy rosyjskich było rozniecone ognisko. Żołnierze siedzący przy nim: widać, że suszą buty i onuce. Zwracają uwagę baszłyki – sukienne dodatkowe kaptury będące skrzyżowaniem szalika i kaptura – stanowiły one cenne uzupełnienie umundurowania zimowego armii rosyjskiej. Pośród widocznych żołnierzy jest co najmniej 2 kawalerzystów.

Odpoczynek na górskiej przełączy podczas marszu na teren Górnych Węgier /tj. Słowacji/. Jak widać walczyć trzeba było nie tylko z przeciwnikiem ale z terenem i trudnymi warunkami pogodowymi. Problem ten dotykał w równym stopniu obie walczące strony, ubogie karpackie wioski nie zapewniały możliwości kwaterunku dla wszystkich kombatantów, zresztą wykorzystywano je głównie dla rezerw, oddziałów odsyłanych na odpoczynek czy zakładów sanitarnych. Walczącym na pierwszej linii pozostawała nędza zimowej egzystencji pod gołym niebem.

Lista poległych rosyjskiego 52 Wileńskiego pp

Na poniższej liście, dane co do miejsca pochodzenia podano najpierw zgodnie z historycznym podziałem terytorialnym (powiat, gubernia) obowiązującym do 1918 r. a następnie wskazano aktualną jednostkę administracyjną w Ukrainie. O ile nie podano stopnia wojskowego, oznacza że poległy był szeregowym. Tym razem publikowana lista jest wynikiem pracy mojej i Yurija Fatuły.

  1. Олійник Василь, Сосницкий уезд, Черниговской губ. - Чернігівська область, Україна, +28.02. – 6.03. 1915.
  2. Черненко Петро, st. kpr., Александровский уезд Таврийской губ. - Херсонська область, Україна, + 28.02. – 6.03. 1915.
  3. Облещенко Прокоп, Мелитопольский уезд Таврийской губ. -Запорізька область, Україна, + 5.03. – 11.03. 1915
  4. Гах Андрій, Екатеринославская губ. - Дніпропетровська область, Україна, +24.02.1915.
  5. Нестеренко Микола, Купянский уезд Харьковской губ.- Харківська область, Україна, +24.02.1915.
  6. Принц Іван, Екатеринославская губ.- Дніпропетровська область, Україна, +24.02.1915.
  7. Овчаренко Іван, Мелитопольский уезд Таврийской губ. - Запорізька область, Україна, + 28.02.1915.
  8. Узунов Христофор, Бердянский уезд Таврийской губ. - Запорізька область, Україна, +28.02.1915.
  9. Глава Семен, Полтавская губ. - Полтавська область, Україна, +26.02.1915.
  10. Сербин Михайло, Полтавская губ. - Полтавська область, Україна, +23.02. – 3.03. 1915.11. Сумаєв Наум , Екатеринославская губ., Дніпропетровська область, Україна, +28.02.1915.
  11. Цибулька Митрофан, Бердянский уезд Таврийской губ. - Запорізька область, Україна, +22.03.1915.
  12. Овчаренко Харитон, Мелитопольский уезд Таврийской губ. - Запорізька область, Україна, +13.03. 1915
  13. Степаненко Юхим, Мелитопольский уезд Таврийской губ. - Запорізька область, Україна, +28.02. – 16.03. 1915.
  14. Квочка Андрій, Екатеринославская губ. - Дніпропетровська область, Україна, +23.02. – 5.03. 1915.
  15. Дурнев Олександр, Верхнеднепровский уезд Таврийской губ. - Херсонська область, Україна +23.02. – 5.03. 1915.
  16. Уманський Яків, Мелитопольский уезд Таврийской губ. -Запорізька область, Україна, + 23.02. – 5.03. 1915.
  17. Михайленко Петро, Полтавская губ. - Полтавська область, Україна, +26.02.1915.
  18. Зиновій Андрій, st.szer., Купянский уезд Харьковской губ. - Харківська область, Україна, +28.02.1915.
  19. Аракелянц Аракель, Екатеринославская губ. - Дніпропетровська область, Україна, +23.02. – 3.03. 1915.
  20. Сабатин Андрій, Балтский уезд, Подольской губ. -Одеська область, Україна, +21.02. – 10.03. 1915.
  21. Жадан Олександр, Купянский уезд Харьковской губ. -Харківська область, Україна, +10.03. 1915.
  22. Івахненко Іларіон, Бердянский уезд Таврийской губ. -Запорізька область, Україна, +13.03. 1915.
  23. Шевченко Федір, Купянский уезд Харьковской губ. - Харківська область, Україна, +13.03. 1915.
  24. Причина Дмитро, Мелитопольский уезд Таврийской губ. -Запорізька область, Україна, +14.02.1915.
  25. Бендас Юхим, Полтавская губ. -Полтавська область, Україна, +14.02.1915.
  26. Товкач Федір, Сосницкий уезд Черниговской губ. -Чернігівська область, Україна, +16.02.1915.
  27. Козуб Устим, Сосницкий уезд Черниговской губ. -Чернігівська область, Україна, +17.02.1915.
  28. Радченко Михайло, Сосницкий уезд Черниговской губ., - Чернігівська область, Україна, +14.02. – 23.02. 1915.
  29. Сербененко Семен, Екатеринославская губ., - Дніпропетровська область, Україна, +14.02. – 23.02. 1915.
  30. Жолудь Іван, Бердянский уезд Таврийской губ. -Запорізька область, Україна, +14.02. – 23.02. 1915.
  31. Костюк Григорій, Бердянский уезд Таврийской губ. -Запорізька область, Україна , +14.02.1915.
  32. Григоренко Степан, Купянский уезд Харьковской губ. -Харківська область, Україна, +16.02.1915.
  33. Ткаченко Костянтин, Екатеринославская губ. - Дніпропетровська область, Україна, +16.02. – 19.02. 1915.
  34. Левадний Павло, Полтавская губ. -Полтавська область, Україна, +14.02. – 22.02. 1915.
  35. Кошкін Тимофій, Купянский уезд Харьковской губ. -Харківська область, Україна, +14.02. – 22.02. 1915.
  36. Нестеренко Іван, Бердянский уезд Таврийской губ. -Запорізька область, Україна, +14.02. – 22.02. 1915.
  37. Макрушин Михайло, Купянский уезд Харьковской губ. -Харківська область, Україна, +14.02.1915.
  38. Ежелій Яків, Полтавская губ. -Полтавська область, Україна, +14.02.1915.
  39. Жванко Григорій, Полтавская губ. -Полтавська область, Україна, +15.02.1915.
  40. Міщенко Олександр, Екатеринославская губ. - Дніпропетровська область, Україна, +15.02.1915.
  41. Романцов Тимофій, Екатеринославская губ. -Дніпропетровська область, Україна, +14.02. – 20.02. 1915.
  42. Божко Михайло, Екатеринославская губ. - Дніпропетровська область, Україна, +14.02. – 20.02. 1915.
  43. Фатеєв Родіон, Мелитопольский уезд Таврийской губ. - Запорізька область, Україна, +14.02. – 23.02. 1915.
  44. Боршуляк Тихон, Каменец-Подольский уезд, Подольской губ. - Каменець-Подільський район, Хмельницька область, Україна, + 14.02. – 23.02. 1915.
  45. Ананенко Архип, Сосницкий уезд Черниговской губ. - Чернігівська область, Україна, +14.02. – 23.02. 1915.
  46. Компаніец Матвій Полтавская губ. - Полтавська область, Україна, +14.02. – 23.02. 1915.
  47. Білявцев Семен, st.kpr., Мелитопольский уезд Таврийской губ. - Запорізька область, Україна, + 14.02. – 23.02. 1915.
  48. Кісса Нікодим, st.kpr., Бердянский уезд Таврийской губ., Запорізька область, Україна, +14.02. – 23.02. 1915.
  49. Дрокін Федір, Купянский уезд Харьковской губ., Харківська область, Україна, +14.02. – 18.02. 1915.
  50. Сеніков Павло, Полтавская губ. - Полтавська область, Україна, +16.02. – 23.02. 1915.
  51. Бережний Юхим, Мелитопольский уезд Таврийской губ. - Запорізька область, Україна, +16.02.1915.
  52. Кулинич Євдоким, Полтавская губ. - Полтавська область, Україна, +15.02.1915.
  53. Старушка Иосиф, Бердянский уезд Таврийской губ. - Запорізька область, Україна, + 17.02.1915.
  54. Мельник Сергій, Сосницкий уезд Черниговской губ. - Чернігівська область, Україна, +16.02.1915.
  55. Кисіль Стефан, Сосницкий уезд Черниговской губ. - Чернігівська область, Україна, + 16.02.1915.
  56. Корбовський Кирило, Сосницкий уезд Черниговской губ. - Чернігівська область, Україна, + 16.02.1915.
  57. Чуб Федір, Бердянский уезд Таврийской губ. - Запорізька область, Україна, +23.02.1915.
  58. Лебеденко Хрисанф, Екатеринославская губ. -Дніпропетровська область, Україна, +14.02. – 23.02. 1915.
  59. Журавель Дмитро, Бердянский уезд Таврийской губ. - Запорізька область, Україна, +14.02. – 23.02. 1915.
  60. Чурсінов Іван,st.kpr., Мелитопольский уезд Таврийской губ. - Запорізька область, Україна, +14.02.1915.
  61. Нужний Ісай, Купянский уезд Харьковской губ. - Харківська область, Україна, +14.02.1915.
  62. Запара Семен, Полтавская губ. - Полтавська область, Україна, +15.02.1915.
  63. Веретенник Давид, Сосницкий уезд Черниговской губ. - Чернігівська область, Україна +16.02.1915.
  64. Волох Олександр, Полтавская губ. - Полтавська область, Україна, +16.02. -19.02. 1915.
  65. Катренко Григорій, Полтавская губ. - Полтавська область, Україна, +16.02. -19.02. 1915.
  66. Коваленко Олексій, Бердянский уезд Таврийской губ., Запорізька область, Україна, +14.02. – 22.02. 1915.
  67. Пилипенко Марк, Полтавская губ. - Полтавська область, Україна, +14.02. – 23.02. 1915.
  68. Фесенко Стефан, Купянский уезд Харьковской губ. - Харківська область, Україна, +14.02. – 23.02. 1915.
  69. Литвиненко Юрій , г. Евпатория, Таврийской губ. - Євпаторія, Крим, Україна, +14.02. – 23.02. 1915.
  70. Волошин Давид, Полтавская губ. - Полтавська область, Україна, + 14.02. – 23.02. 1915.
  71. Рослий Сергій, Мелитопольский уезд Таврийской губ. - Запорізька область, Україна, +14.02.1915.
  72. Ситник Іван, Екатеринославская губ. - Дніпропетровська область, Україна, +14.02.1915.
  73. Баркович Мефодій, Купянский уезд Харьковской губ. - Харківська область, Україна, +16.02.1915.
  74. Білик Хома, Сосницкий уезд Черниговской губ. - Чернігівська область, Україна, +16.02.1915.
  75. Харченко Мирон, st.szer., Сосницкий уезд Черниговской губ. - Чернігівська область, Україна, +17.02.1915.
  76. Шевченко Гаврило, Купянский уезд Харьковской губ. - Харківська область, Україна, +14.02. – 23.02. 1915.
  77. Верящак Яким, Сосницкий уезд Черниговской губ. - Чернігівська область, Україна, +14.02. – 23.02. 1915.
  78. Ткач Петро, Сосницкий уезд Черниговской губ. - Чернігівська область, Україна, +14.02. – 23.02. 1915.
  79. Мороз Іван, Бердянский уезд Таврийской губ. - Запорізька область, Україна, +14.02. – 23.02. 1915.
  80. Строй Степан, Полтавская губ. -Полтавська область, Україна, +14.02. – 23.02. 1915.
  81. Мельник Михайло, Купянский уезд Харьковской губ. - Харківська область, Україна, +16.02. -19.02. 1915.
  82. Драган Григорій, Екатеринославская губ. - Дніпропетровська область, Україна, +15.02.1915.
  83. Ляшок Яків, Херсонская губ. - Херсонська область, Україна, +14.02. – 20.02. 1915.
  84. Онищенко Федір, Екатеринославская губ. - Дніпропетровська область, Україна, +14.02. – 20.02. 1915.
  85. Ткачев Федір, Купянский уезд Харьковской губ. - Харківська область, Україна, + 16.02.1915.
  86. Сировацький Стефан, Купянский уезд Харьковской губ. - Харківська область, Україна, + 16.02. - 23.02. 1915.
  87. Назаренко Терентій, Полтавская губ. - Полтавська область, Україна, +16.02. - 23.02. 1915.
  88. Ярмоленко Іван, Полтавская губ. - Полтавська область, Україна, +28.02. – 8.03. 1915.
  89. Рижков Іван, Бердянский уезд Таврийской губ. - Запорізька область, Україна, + 23.02. – 5.03. 1915.
  90. Вовк Володимир, Мелитопольский уезд Таврийской губ. - Запорізька область, Україна 5.03. – 13.03. 1915
  91. Михайловський Іван, Полтавская губ. - Полтавська область, Україна, +28.02.1915.
  92. Матвіенко Афанасій, Сосницкий уезд Черниговской губ. - Чернігівська область, Україна +4.03. – 8.03. 1915
  93. Полтавець Евген, Купянский уезд Харьковской губ. - Харківська область, Україна, + 4.03. – 8.03. 1915
  94. Стрюк Григорій, Бердянский уезд Таврийской губ. - Запорізька область, Україна, +23.02. – 3.03. 1915.
  95. Ткачев Стефан, Купянский уезд Харьковской губ. - Харківська область, Україна, +23.02. – 3.03. 1915.
  96. Лахматов Афанасій, Купянский уезд Харьковской губ. - Харківська область, Україна, +28.02.1915.
  97. Тебенко Дмитро, Сосницкий уезд Черниговской губ. - Чернігівська область, Україна, +27.02.1915.

43275