Dzień Polskiego Państwa Podziemnego

Treść

13 listopada 1939 roku SZP została przekształcona w Związek Walki Zbrojnej (ZWZ), podlegający Rządowi RP na uchodźstwie. W ten sposób zachowano ciągłość polityczno-wojskowej kontynuacji władz Rzeczypospolitej Polskiej i pośredni wpływ władz państwowych na sytuację w kraju. W lutym 1942 roku generał Władysław Sikorski przekształcił ZWZ w Armię Krajową (AK). Jej pierwszym komendantem głównym został generał Stefan Rowecki. AK była największą podziemną armią w okupowanej Europie. Przez cały okres wojny przez ZWZ-AK przeszło blisko pół miliona ludzi.

Polskie Państwo Podziemne stanowiło strukturę obejmującą w warunkach wojny i okupacji całość życia Rzeczypospolitej. Uznawało ono zwierzchnictwo władz polskich na uchodźstwie. Armia Krajowa, spełniająca rolę sił zbrojnych, pełniła również funkcje sądownicze. Stronnictwa polityczne tworzyły scenę polityczną reprezentowaną w Radzie Jedności Narodowej. Aparat Delegatury Rządu na Kraj spełniał rolę władz administracyjnych. Działało szeroko rozwinięte tajne nauczanie, toczyło się życie kulturalne. Naukowcy opracowywali plany odbudowy kraju po wojnie. W czasie wojny, studia ukończyło prawie 10 tysięcy studentów. Na przełomie lat 1943/44 łączny nakład prasy podziemnej wynosił blisko 250 tysięcy egzemplarzy czasopism, 65,5 tys. broszur i 120 tys. egzemplarzy ulotek.

Polskie Państwo Podziemne nigdzie w Europie nie miało odpowiednika na taką skalę. Jego funkcjonowanie pokazało światu, że Polacy nie akceptują rozbioru Rzeczypospolitej, mają swoje legalne władze i podległe im wojsko.

W 1998 roku Sejm RP ustanowił 27 września Dniem Polskiego Państwa Podziemnego.

Instytut Pamięci Narodowej